Filippi, Parys
Filippi, Parys, polski rzeźbiarz, członek „szkoły monachijskiej“. W 1859 roku student monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych (Akademie der Bildenden Künste München). *1836 r. Kraków, †7.12.1874 r. Warszawa. Syn włoskiego rzeźbiarza i sztukatora Paola Filippiego (1803-1860). Pierwsze nauki pobierał w pracowni rzeźbiarskiej ojca. W latach 1855-1858 kształcił się w Szkole Rysunku i Malarstwa w Krakowie pod kierunkiem rzeźbiarza Henryka Kossowskiego (1815-1878, członek „szkoły monachijskiej“). Następnie jako stypendysta Miasta Krakowa udał się wraz z Janem Matejką (1838-1893) na studia do Monachium. Dnia 4.1.1859 roku rozpoczął studia w Klasie Rzeźby na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium, które już po roku ukończył z wyróżnieniem za pracę poświęconą postaci „Samsona“. Bezpośrednio po studiach wrócił do Krakowa, gdzie w refektarzu klasztoru Franciszkanów otworzył pracownię rzeźbiarską, która stała się miejscem spotkań młodych twórców, wśród których znaleźli się między innymi Florian Cynk, Artur Grottger i Jan Matejko. W pracowni Filippiego spotykali się również członkowie grupy „Przedburzowcy“, młodych artystów i pisarzy, którzy u schyłku późnego romantyzmu reprezentowali nowe społeczne idee i przygotowywali Powstanie Styczniowego 1863 roku. W 1866 roku Filippi przeniósł się do Lwowa (obecnie: Lviv) i tam, w sąsiedztwie kościoła Karmelitów, otworzył pracownię artystyczno-rzeźbiarską i kamieniarską i rozpoczął działalność pedagogiczną, kształcąc między innymi Tadeusza Barącza, Tadeusza Błotnickiego, Antoniego Kurzawę, Juliana Markowskiego i Kazimierza Ostrowskiego. Filippi uznawany jest za założyciela lwowskiej szkoły rzeźbiarskiej. W 1874 artysta udaje się przez Kraków i Wiedeń do Warszawy, gdzie w trakcie nawrotu depresji podczas wykonywania prac konserwatorskich popełnia samobójstwo. – W okresie krakowskim Filippi stworzył następujące prace: w 1861 roku kamienny posąg „Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia“ na fasadzie kościoła Bernardynów, w 1863 roku popiersia członków szlacheckiej rodziny Sapiehów na zamek w Krasiczynie oraz członków rodziny Potockich na zamek w Łańcucie, w 1865 roku prace kamieniarskie wykorzystane przy przebudowie pałacu w Krzeszowicach koło Krakowa, grobowiec rodziny Stadnickich w kościele położonym w jej dobrach, popiersia gipsowe polsko-amerykańskiego generała Tadeusza Kościuszki oraz wieszcza narodowego Juliusza Słowackiego, 9 popiersi gipsowych królów polskich wykonanych dla biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie na podstawie nagrobków w katedrze na Wawelu. Prace konserwatorskie: w latach 1862-1867 nagrobki i epitafia królewskie w kościele farnym w Żółkwi (obecnie: Żowkwa w obwodzie lwowskim), w 1864 roku restauracja XVIII wiecznego nagrobka kardynała Jana Aleksandra Lipskiego w katedrze na Wawelu. We Lwowie powstały popiersia z gipsu oraz brązu a także medaliony portretowe osobistości życia kulturalnego oraz uczestników powstań narodowych. Medaliony: Jana Jasińskiego (ok. 1867), Narcyzy Żmichowskiej (1869), gen. Józefa Hauke-Bosaka (1872); popiersia: Józefa Muczkowskiego, Mieczysława Romanowskiego (1867), Karola Szajnochy (1867/68), Jana Nepomucena Kamińskiego (1872). Prace renowacyjne: w 1867 roku posągi w krypcie Kościoła Bożego Ciała, w latach 1867-1870 renesansowe nagrobki w kościele Dominikanów. Jego prace znajdują się w Muzeum Narodowym w Krakowie, we Lwowie: w Galerii Narodowej, Teatrze Miejskim, kościele Bernardynów, kościele Dominikanów i w kościele Karmelitów, ponadto liczne nagrobki na Cmentarzu Łyczakowskim (między innymi sarkofag malarza Artura Grottgera, 1869).
Wystawy zbiorowe:
Kraków: 1856-1858 wystawy w Szkole Rysunku i Malarstwa (w 1858 otrzymał wyróżnienie za rzeźby apostołów Piotra i Pawła); 1857, 1859, 1860, 1863 Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych (1857 „Chrystus Pan kuszony przez faryzeuszy“; 1859 Portret mężczyzny, medalion; 1860 medaliony; 1863 „Niewiasta nad zamordowanym dzieckiem“) / 1866-1867 Lwów, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych.
Literatura:
Aleksandra Melbechowska-Luty, Piotr Szubert, Posągi i ludzie. Antologia tekstów o rzeźbie 1815-1889, Warszawa 1993; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 7, 37; Halina Stępień, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1856-1914 (Studia z historii sztuki, L), Warszawa 2003; K. Mikocka-Rachubowa, [w:] Saur Allgemeines Künstlerlexikon, Tom XL, München/Leipzig 2004, s. 5 i nast.; Jurij Biriulow, Rzeźba lwowska od połowy XVIII wieku do 1939 roku. Od zapowiedzi klasycyzmu do awangardy, Warszawa 2007.
Źródła online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 01557 Parys Filippi, http://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1859/matrikel-01557
Piotr Szubert, Parys Filippi, na portalu Culture.pl (po polsku). Dostęp w Internecie: http://culture.pl/pl/tworca/parys-filippi
Halina Głembocka, Parys Filippi, na portalu Interaktywny Lwów / Persony (po polsku). Dostęp w Internecie: http://www.lvivcenter.org/pl/lia/persons/filippi-paris/ (dostęp: 27.12.2017 r.)
Axel Feuß, marzec 2018 r.
