Ejsmond, Franciszek Teodor
Ejsmond, Franciszek Teodor (Franz von Ejsmond), polski malarz i rysownik, członek „szkoły monachijskiej“. W latach 1879-1886 student monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych (Akademieder Bildenden Künste München). *23.(28., 29.)03.1859 Krogulcza (Gózd?) koło Radomia, †13.08.1931 Warszawa. Mąż malarki Marii z Wieniawskich Ejsmondowej (1870-1957), ojciec malarza Stanisława Ejsmonda (1894-1939) i pisarza Juliana Ejsmonda (1892-1930). Syn Aleksandra Ejsmonda (Eysmont, 1834-1891) i Karoliny Grudzińskiej (1841-1864). Dzieciństwo spędził w majątku rodzinnym w Krogulczy Mokrej. Studia rozpoczął w pracowni Wojciecha Gersona (1831-1901), a następnie kontynuował je w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierownictwem Aleksandra Kamińskiego (Alexander Kaminski, 1823-1886). Dnia 25.10.1879 roku wstąpił do Klasy Malowania z Natury (Naturklasse) na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (KöniglicheAkademie der Bildenden Künste) w Monachium; do 1886 roku studiował u Gyuli Benczúra (1844-1920) i Sándora (Alexandra von) Wagnera (1838-1919). Przyjaźnił się z polskimi malarzami: Julianem Fałatem (1853-1929) iJózefem Brandtem (1841-1915); obaj byli członkami „szkoły monachijskiej“. Miesiące letnie spędzał zwykle w Polsce, gdzie sporządzał studia z natury, które służyły mu jako materiał do obrazów malowanych w Monachium. W 1894 roku wrócił do Polski i w Dąbrówce koło Grodziska urządził pracownię na wzór wiejskiej chaty z wyposażeniem i sprzętami służącymi mu również jako wzory do jego obrazów. W latach 1897-1916 był członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Od 1913 do 1918 roku wchodził w skład zarządu Polskiego Towarzystwa Artystycznego. – Początkowo malował orientalne kompozycje figuralne („odaliska“) oraz portrety, następnie małe sceny rodzajowe z życia wsi i miasteczek, które zdradzają wpływ malarstwa rodzajowego malarzy z Düsseldorfu, jak Ludwig Knaus i Benjamin Vautier, przede wszystkim jednak wpływ monachijskich malarzy, Edmunda Harburgera i Franza Defreggera („Zaloty przy studni“, „Dziewczyna obierająca ziemniaki“, „Swaty“). Sławę przyniosły mu sentymentalne i humorystyczne sceny rodzajowe przedstawiające wnętrza wiejskich chałup, a także wyidealizowane życie dzieci i rodzinne szczęście („Miłość macierzyńska“, „Pierwsze kroki“, „Przed kołyską“, „Pociecha rodziców“, „ABC – pierwsze czytanie“, „Sprzeczka małżeńska“). Sceny myśliwskie („Polowanie z podchodu“, „Polowanie z puchaczem“, „Jastrząb“, „Po powrocie z polowania“) tworzył, wykorzystując swoją wiedzę, którą nabył jako namiętny myśliwy. Poza tym malował martwe natury, kompozycje z kwiatów oraz portrety, między innymi Piotra Stachiewicza i Ignacego Jana Paderewskiego, a także członków rodziny i autoportrety. Obrazy religijne przedstawiają Świętego Jana czy Matkę Boską Bolesną. Jego prace znajdują się w Muzeach Okręgowych w Białymstoku i Tarnowie, w zbiorach Muzeów Narodowych w Krakowie i Warszawie oraz w Galerii Narodowej we Lwowie (obecnieLviv).– Jego żona Maria z Wieniawskich Ejsmondowa była również uczennicą Wojciecha Gersona. Tworzyła portrety i ilustracje. Wydała również tomik satyrycznych wierszy „W epoce dzikich ‚jazzów‘ i trujących gazów“, Warszawa 1929. W 1913 roku ukazał się w Tygodniku Ilustrowanymjej artykuł pod tytułem „Książę Luitpold a artyści polscy w Monachium“.
Wystawy zbiorowe:
1888 Monachium / 1896 Berlin / 1897 St. Petersburg, wystawa Akademii Sztuk Pięknych / 1880-1891 (z przerwami) Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych / Warszawa: 1881-1900 (z przerwami), Salon Krywult; 1881-1914 (z przerwami) oraz w latach 20. XX w., Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych.
Literatura:
Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 13, 36; Halina Blak i inni, Malarstwo polskie XIX wieku (Nowoczesne malarstwo polskie, 1), katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2001; J. Derwojed, [w:] Saur Allgemeines Künstlerlexikon, Tom XXXIII, München/Leipzig 2002, s. 101 i nast.; Egzotyczna Europa. Kraj urodzenia na płótnach polskich monachijczyków, katalog wystawy, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Suwałki 2015.
Źródła online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 03713 Franz von Ejsmond. Dostęp w Internecie: http://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1879/matrikel-03713
Drzewo genealogiczne. Dostęp w Internecie: http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.5190.1
Biografia artysty i jego prace na portalu Agra Art. Dostęp w Internecie: http://www.agraart.pl/nowe/artists/ejsmond-franciszek-polska-agra-art-aukcje-obrazy-antyki.html
Axel Feuß, marzec 2018 r.
