Strony Pełny tekst

Z „gruby“ prosto do ligi zawodowej: Polacy i Mazurzy w piłce nożnej Zagłębia Ruhry

Po II wojnie światowej pamięć o piłkarzach z polskimi czy mazurskimi korzeniami, którzy grali w reprezentacji Niemiec i w klubach Zagłębia Ruhry, wpisywała się w Republice Federalnej Niemiec w sielankowy charakter folkloru Zagłębia i jawiła się jako harmonijny element spuścizny „roboli“ okręgu węglowego. O skomplikowanej przeszłości tego wielkiego obszaru imigracyjnego nad Ruhrą świadczy chociażby ciągła obecność nazwisk wielu byłych piłkarzy, jak np. Hansa Tilkowskiego, w latach 60. bramkarza niemieckiej kadry narodowej, który jako „człowiek w bramce na Wembley“ stał się piłkarską legendą. Mimo to fenomen polskiej i mazurskiej emigracji oraz jej znaczenie w historii futbolu przez wiele lat nie znajdowały miejsca w zbiorowej pamięci.

Fritz Szepan i Ernst Kuzorra byli wykonawcami FC Schalke 04

FC Schalke 04

Piłkarki z mazurskimi lub polskimi korzeniami

Niedługo po zakończeniu II wojny światowej, bo już w latach 50., mimo zakazu Niemieckiego Związku Piłki Nożnej (Deutscher Fußball-Bund – DFB), także w Zagłębiu Ruhry powstawały żeńskie drużyny piłki nożnej stanowiące podstawę nieoficjalnej kadry narodowej. Dwiema ważnymi pionierkami w walce o równoprawny dostęp kobiet do piłki nożnej i przeciw trwającej do lat 70. XX w. dyskryminacji przez DFB były: Brunhilde Zawatzky z Fortuny Dortmund oraz Lore Karlowski z Kickers Essen, obie pochodzące z rodzin migracyjnych. Ojciec Lore Karlowskiej miał mazurskie korzenie i pracował jako górnik w kopalni „Nordstern“. Lore w wieku szesnastu lat wpisała się na karty historii futbolu, kiedy to w pierwszym meczu nieoficjalnej niemieckiej reprezentacji z Holandią, który odbył się 23 września 1956 roku na stadionie im. Mathiasa Stinnesa, na oczach 18 tysięcy widzów wbiegła na boisko przy stanie meczu 2:1.

Czas zawodowców: Przesiedleńcy i „legioniści“

Od sezonu 1963/64, po wprowadzeniu w niemieckim futbolu zawodowej Bundesligi, niemiecki rynek piłkarski stał się atrakcyjny również dla polskich zawodników. Pierwszym Polakiem grającym w niemieckim klubie w Zagłębiu Ruhry był Waldemar Piotr Słomiany, który od 1967 do 1970 roku grał w Schalke. Przybył on tu z Górnika Zabrze - klubu, który w swojej nazwie dumnie nosi górniczy rodowód górnośląskiego okręgu przemysłowego. Po upadku żelaznej kurtyny na przełomie lat 1989-1990 kontakty między niemieckim i polskim futbolem zacieśniały się, natomiast ich ścisłe związki zapisały się w publicznej świadomości najpóźniej podczas Mistrzostw Europy 2012 w Polsce i na Ukrainie: w klubie mistrza Niemiec w latach 2011 i 2012, Borussii Dortmund, zasadniczą rolę odegrali trzej polscy piłkarze - Łukasz Piszczek, Jakub Błaszczykowski i Robert Lewandowski. Przyjęta w Polsce życzliwa nazwa klubu „Polonia Dortmund“ nawiązuje do wyżej opisanych wspaniałych czasów klubu Zagłębia Ruhry Schalke 04, w którym grało wówczas wielu wywodzących się z górniczego środowiska piłkarzy o polskich i mazurskich nazwiskach. Wiosną 2014 roku, na kontrakcie w trzech niemieckich ligach zawodowych piłki nożnej, było 23 polskich piłkarzy. Ponadto, piłkarze z polskich rodzin przesiedleńczych, jak Miroslav Klose i Lukas Podolski, obaj urodzeni w Polsce, byli wśród najlepszych graczy niemieckiej kadry narodowej udanych Mistrzostw Świata 2014 w Brazylii.

Gra toczy się dalej. Nie tylko ze względu na obecnie dwa miliony Niemców o polskim rodowodzie należy mieć nadzieję, że piłka nożna przyczyni się do zbudowania kolejnego dobrosąsiedzkiego mostu pomiędzy Niemcami i Polską.

Diethelm Blecking, sierpień 2019 r.

Literatura przedmiotu:

Diethelm Blecking: Von Willimowski zu Lewandowski, Die Rolle polnischer Spieler im deutschen Elitefußball, w: Dossier, Bundesliga Spielfeld der Gesellschaft, Bundesanstalt für politische Bildung 2014. Dostęp w Internecie: http://www.bpb.de/gesellschaft/medien-und-sport/bundesliga/192009/polnische-spieler-im-deutschen-elitefussball

Diethelm Blecking: Die Nummer 10 mit Migrationshintergrund, Fußball und Zuwanderung im Ruhrgebiet, w: Aus Politik und Zeitgeschichte, 1-3/2019, s. 24–29. Dostęp w Internecie: http://www.bpb.de/apuz/283266/fussball-und-zuwanderung-im-ruhrgebiet

Daniel Huhn, Stefan Metzger: Eingewandert, ausgewandert und weitergespielt, w: Dietmar Osses (red.): Von Kuzorra bis Özil. Die Geschichte von Fußball und Migration im Ruhrgebiet, Essen 2015, s. 49–57.

Britta Lenz: Vereint im Verein? Städtische Freizeitkultur und die Integration von polnischen und masurischen Zuwanderern im Ruhrgebiet zwischen 1900 und 1939, w: Archiv für Sozialgeschichte 2006, s. 183–203.

Britta Lenz: „Gebürtige Polen“ und „deutsche Jungen“, Polnischsprachige Zuwanderer im Ruhrgebietsfußball im Spiegel von deutscher und polnischer Presse der Zwischenkriegszeit, w: Diethelm Blecking i inni (red.): Vom Konflikt zur Konkurrenz: Deutsch-polnisch-ukrainische Fußballgeschichte, Göttingen 2014, s. 100–113.

Vanja Mandic: Lore Barnhusen, geborene Karlowski, Nationalspielerin trotz Verbots, w: Dietmar Osses (red.): Von Kuzorra bis Özil. Die Geschichte von Fußball und Migration im Ruhrgebiet, Essen 2015, s. 154–155.