Polska Kafejka Językowa w Berlinie Pankow

Wszystko zaczęło się w 2008 roku w jednym z przedszkoli w berlińskiej dzielnicy Pankow. Agata Koch i Marta Kiszka, późniejsze inicjatorki powstania Polskiej Kafejki Językowej, prowadzały do niego swoje dzieci. Pewnego dnia zostały poproszone przez wychowawczynię o zorganizowanie kilku zabaw w języku polskim tak, aby w ten sposób pomóc odnaleźć się w grupie nowej dziewczynce. Język ojczysty dziecka, w tym przypadku polski, miał być pomocny w stworzeniu dobrej atmosfery, służącej zaaklimatyzowaniu się i integracji z rówieśnikami. Tak powstał prowadzony po polsku i niemiecku cykl spotkań z polskimi baśniami i legendami, zajęciami plastycznymi i tanecznymi, zakończony wspólnym gotowaniem pierogów z truskawkami.

Ogromny sukces tej inicjatywy zarówno wśród dzieci, jak i ich – w większości nie polskojęzycznych – rodziców oraz dziadków sprawił, że autorki zajęć zaczęły myśleć o stworzeniu miejsca, gdzie tego typu aktywności można by zaoferować cyklicznie. Chciały także pielęgnować i rozwijać dwujęzyczność swoich dzieci, a oferta w Berlinie nie była wówczas pod tym względem specjalnie bogata. Dodatkowo, z racji dalekich odległości, jakie są do pokonania między dzielnicami stolicy Niemiec, z niektórych zajęć dla dzieci i tak trudno było im korzystać. Podstawą inicjatywy od początku miała być zatem jej lokalność.

W 2012 roku, w Stadtteilzentrum Pankow pełniącym funkcję centrum sąsiedzkiego dzielnicy, udało się zorganizować pierwsze cykliczne spotkania odbywające się pod szyldem Polskiej Kafejki Językowej. „Właśnie tego mi brakowało: wspólnoty, która żyłaby wielorodnością jej członków, w wolności, suwerenności i równowadze, jako wartością dodaną, pozwalającą na dojście do głosu tożsamości każdego z osobna, doceniając ją“ – napisała na swoim blogu Agata Koch, z wykształcenia germanistka, lektorka i tłumaczka języka niemieckiego, wspominając początki Kafejki.[1]

Liczba projektów zorganizowanych w ciągu pięciu lat jest trudna do zliczenia. Koncentrują się one jednak wokół kilku głównych obszarów tematycznych. Najważniejszym z nich jest zagadnienie dwu- i wielojęzyczności. W Kafejce odbywają się seminaria dla dorosłych, a także liczne zajęcia z języka polskiego dla dzieci w różnym wieku. Działa tu polska zerówka, prowadzone są lekcje w formie zabawy dla maluchów, które dopiero uczą się mówić i dla nieco starszych przedszkolaków czy uczniów szkół. Ważnym projektem stały się rodzinne, tygodniowe wyjazdy w okresie wakacji do Bad Bevensen w Dolnej Saksonii zatytułowane „A-Ą-Ä – tak zaczyna się mój alfabet!“. Podczas warsztatów prowadzonych przez specjalistów od dwujęzyczności rodzice dowiadują się, jak na co dzień wspierać naukę języka polskiego w rodzinach polskich czy mieszanych. Dzieci biorą udział w tym samym czasie w grach i zabawach zorganizowanych w języku polskim przez doświadczonych pedagogów, tak aby zgodnie z metodą imersji, czyli całkowitego „zanurzenia się w języku“, mogły jak najpełniej doskonalić i rozwijać swoje umiejętności językowe. Uzupełnieniem zajęć językowych w kafejce są spotkania z literaturą czy występy teatrzyków kukiełkowych.

Szlifować języki w kafejce mogą też dorośli. I to nie tylko polski czy niemiecki. Chętni dobierają się w tandemy i na zasadzie wzajemnej pomocy uczą dowolnego języka. Od czasu do czasu organizowany jest także tzw. Speak-Dating, czyli polsko-niemiecka wymiana językowa nawiązująca swoją formą do popularnych „szybkich randek –Speed Dating“. Kafejka oferuje również kursy języka polskiego jako obcego, z których korzystają m.in. partnerzy życiowi mieszkających w Berlinie Polek i Polaków czy Niemcy, którzy sami lub ich rodziny wywodzą się ze Śląska, Pomorza, czy Mazur i po zakończeniu drugiej wojny światowej musieli opuścić rodzinne strony.

 

W lokalu na Pankow słychać jednak nie tylko język polski. „Chcieliśmy zaprezentować polskość także w języku niemieckim i w innych językach. Tylko w ten sposób możemy propagować polskość w różnorodnej społeczności Berlina" – przyznała Agata Koch w wywiadzie dla Radia Cosmo.[2]

W ramach projektu DamenSalon co miesiąc w kafejce spotykają się kobiety pochodzące z różnych krajów i kultur. Wśród nich są uchodźczynie, uciekające przed wojną i przemocą, a także kobiety, które do Berlina przywiodła praca lub względy prywatne. Płaszczyzną porozumienia stała się dla nich wspólna rozmowa, taniec, śpiew, czytanie i interpretowanie tekstów literackich, w tym także własnych. W tak zróżnicowanej grupie proces aklimatyzacji w Berlinie dokonuje się łatwiej i szybciej, zwłaszcza, że można tu także znaleźć odpowiedzi na nurtujące pytania dotyczące rodziny, zawodu czy niemieckiej codzienności, w której przyszło im żyć.

Różnorodność wyraża się w Polskiej Kafejce Językowej na wiele sposobów. Równie ważna co dwu- i wielojęzyczność jest wielopokoleniowość. Spotkania rzadko ograniczają się do jednej grupy wiekowej. Pomysłodawczynie kafejki chcą bowiem jednoczyć generacje, włączając do aktywności najstarszych mieszkańców dzielnicy i dając im tym samym poczucie życia w społeczności, w której każdy jest mile widziany. Młodsi uczestnicy spotkań, często pozbawieni kontaktu z własnymi dziadkami, żyjącymi w Polsce, poznają w ten sposób zalety życia wielopokoleniowego i czerpią z doświadczeń oraz wiedzy osób starszych.

Od początku 2018 roku Polska Kafejka Językowa działa we własnej siedzibie przy Schulzestr. 1 w Berlinie Pankow. Położenie w byłym pasie muru berlińskiego ma dla prowadzących placówkę, rozumiejących się jako „budowniczowie mostów“, znaczenie szczególne. Własna siedziba pozwala jednak przede wszystkim na intensyfikację pracy i rozwój tych projektów, które do tej pory – z braku własnego lokum – nie zawsze można było zrealizować. Udało się już uruchomić polską bibliotekę, a wkrótce ruszy kawiarnia sąsiedzka, do której będzie można wpaść bez zapowiedzi, by przy kawie i cieście porozmawiać lub wymienić się doświadczeniami z innymi. W trakcie organizacji jest też m.in. grupa spotkań dla polskojęzycznych rodziców najmłodszych dzieci (tzw. Krabbelgruppe).

Od początku działalności Polska Kafejka Językowa stawia na lokalność. Z jej oferty korzystają jednak mieszkańcy całego Berlina, a działalność placówki już dawno wyszła poza lokalne ramy i znalazła swoich naśladowców w innych rejonach miasta. W bibliotece miejskiej w dzielnicy Steglitz udało się zorganizować cykliczne spotkania z literaturą dziecięcą w języku polskim. W jednej ze szkół podstawowych w Zehlendorf powstały zaś zajęcia języka polskiego prowadzone w ramach tzw. grupy roboczej (Arbeitsgemeinschaft).

Polska Kafejka Językowa to przykład na to, jak wiele zaangażowani i połączeni dobrą energią ludzie mogą zdziałać w niedługim czasie. W zaledwie ciągu kilku lat skromna inicjatywa adresowana początkowo do niewielkiej społeczności przerodziła się w prężnie działające stowarzyszenie użyteczności publicznej wpisane w 2016 roku do rejestru. Podstawą działalności stała się otwartość na nowe inicjatywy, a przede wszystkim na drugiego człowieka. Kafejkę może bowiem współtworzyć każdy, kto ma tylko czas i ochotę się zaangażować lub choćby wspomóc ją datkiem.

Zaangażowanie twórców kafejki zostało docenione w 2016 roku nominacją do Niebieskiego Niedźwiedzia – Berlińskiej Nagrody Europejskiej (Berliner Europapreis „Blauer Bär”). Powołana do życia przez administrację Berlina i przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Niemczech nagroda honoruje inicjatywy, projekty i osoby, które swoją pracą przyczyniają się do jednoczenia ludzi i Europy. Dla stowarzyszenia, które stawia sobie za cel łączenie ludzi ponad podziałami, trudno o lepsze podsumowanie dotychczasowej pracy.

 

Monika Stefanek, lipiec 2018 r.