Paul Bokowski

Rodzice Bokowskiego opuścili swoją śląską ojczyznę pod koniec 1981 roku. Z jednej strony zdecydowali się na ten odważny krok z pobudek politycznych, z drugiej - z tęsknoty za lepszym ekonomicznie życiem. W Niemczech skutecznie ubiegali się o uznanie swoich kwalifikacji zawodowych i odtąd pracowali jako pracownica administracji i jako chemik. Ich syn Paul, jako dziecko wywodzące się ze środowiska imigracyjnego, już wcześnie odczuwał swoją sytuację jako dość ekskluzywną. Większość jego koleżanek i kolegów w przedszkolu i później w szkole podstawowej mogła powołać się na mniej egzotyczne pochodzenie. To, co wyróżniało Bokowskiego, niekiedy stanowiło jego poczucie wykluczenia, innym razem było budujące. Czasami mógł bawić się on rolą, którą sam ustanawiał, czasami była ona mu narzucana przez innych. Dzisiaj uważa on, że właśnie dlatego od najmłodszych lat sondował swoje otoczenie raczej nieśmiało i powoli, niż na łapu-capu. Był to dobry początek kariery pisarskiej, bowiem dzięki temu Bokowski wytrenował w sobie dar obserwacji, który służy jego często bezlitośnie zabawnym powiastkom i opowiadaniom.

Dziś autor, gawędziarz i performer Paul Bokowski należy do czołówki klubowej sceny literackiej w Berlinie [Berliner Lesebühne] oraz cieszy się rosnącą popularnością w całych Niemczech. Swój pierwszy zbiór opowiadań „Hauptsache nichts mit Menschen“ [Byleby tylko nic z ludźmi] (2012) prezentował również na slamach poetyckich w Niemczech, Austrii i Szwajcarii. Jego występy wiodą do wielu miast – od Akwizgranu po Wiedeń, od Zurychu po Bergen na Rugii. Subtelny, aczkolwiek nieustraszony humor Bokowskiego a także jego lakoniczne i spuentowane wypowiedzi o codziennym życiu sprawiły, że z biegiem lat zdobył rzeszę wiernych fanów, którzy sprawili, że także kolejne tomiki jego opowiadań „Alleine ist man weniger zusammen“ [Samemu jest się mniej razem] (2015) oraz „Bitte nehmen Sie meine Hand da weg“ [Proszę zabrać stamtąd moją rękę] (2019) doczekały się wielu kolejnych nakładów i stały się longsellerami.

Teksty Bokowskiego przekonują jeszcze bardziej, gdy on sam interpretuje je swoim przyjemnym, niskim głosem. Granice między autorem i głównym bohaterem opowieści zacierają się wtedy jeszcze mocniej niż w samej fabule, czego można doświadczyć, słuchając go na żywo lub z audiobooka z wyborem jego najlepszych tekstów pod tytułem „Feine Auslese. Bokowski gibt sein Bestes“ [Best-of Bokowski, czyli jak Bokowski daje z siebie wszystko] (2020). Posługując się dopieszczonym, ale i przemawiającym do słuchaczy językiem, Bokowski relacjonuje wszystko, co lustruje swoim czujnym wzrokiem, opowiada o pułapkach międzyludzkich relacji, o zabawnych rodzinnych nieporozumieniach i wynikających z nich powikłaniach, o absurdach życia i pracy we współczesnym świecie oraz o życiu w jego małej ojczyźnie z wyboru – byłej dzielnicy robotniczej Berlin-Wedding. Otwarcie, odważnie i z dużą dozą autoironii dzieli się swoimi doświadczeniami, jako dziecko imigrantów, jako gej i jako człowiek, który dzięki swoim rodzicom dokładnie obserwował ścieranie się mentalności polskiej i niemieckiej. W tym kontekście Bokowski zawsze przywołuje swoich idoli – wczesnego Woody Allena czy humorystów Davida Sedarisa i Joachima Meyerhoffa, którzy śmiało wykorzystują w swojej pracy własne biografie a niekiedy nawet podnoszą je do rangi paraboli. Innymi autorami, pod których wpływem Bokowski tworzy coś samoistnego, są na przykład Ephraim Kishon, Roald Dahl oraz Max Goldt. Poza tym należy wymienić także angielską pisarkę Sue Townsend (pomysłodawczyni postaci Adriana Mole‘a), amerykańską autorkę Jenny Lawson i takie sławy literackie, jak David Foster Wallace.

Jednak stylu pisania Bokowskiego nie można wytłumaczyć tylko jego dzieciństwem i wrażeniami wyniesionymi z lektur. Absolutnie nie należy tu zapominać o berlińskiej scenie literackiej, która miała szczególnie istotny wpływ na autora. Po próbach z poezją, które sam określa jako „żenujące doświadczenia polowe dorastającego młodzieńca“, po pierwszych tekstach prozą oraz po działalności w środowisku skupionym wokół mogunckiego teatru Mainzer Kammerspiele, Bokowski wkroczył w decydującą fazę swojej kariery. Stało się to po jego przeprowadzce do Berlina, gdzie związał się z subkulturą, której uczestnicy co tydzień zachwycali publiczność, czytając w knajpkach i piwnicach własne krótkie i zabawne teksty napisane w pierwszej osobie. Był to wolnościowy ruch literacki (głównie alternatywno-lewicowy) powstały pod koniec lat 80. XX w., który, w chwili gdy dołączył do niego Bokowski, nadal był witalny i bezpretensjonalny. Wyróżnikiem tego ruchu jest drugorzędne traktowanie takich kategorii jak „sukces“, „hierarchie“ i „zyski“. Jego wyznawcy są w pełni swobodni, niemalże bezużyteczni, w swoich wnikliwych relacjach z życia codziennego celebrują ducha anarchii, który wśród dominujących wschodnioniemieckich bohaterów sceny wynika z ich osobistych doświadczeń przechodzenia przez proces transformacji systemu. Właśnie ta scena, niezorientowana na sukces i profit, dała Bokowskiemu możliwość regularnych występów przed publicznością, doskonalenia swojego stylu, timingu oraz sztuki recytacji a wraz z nabraniem coraz większej pewności siebie także możliwość rozwoju własnych poglądów.