Paul Bokowski
Rodzice Bokowskiego opuścili swoją śląską ojczyznę pod koniec 1981 roku. Z jednej strony zdecydowali się na ten odważny krok z pobudek politycznych, z drugiej - z tęsknoty za lepszym ekonomicznie życiem. W Niemczech skutecznie ubiegali się o uznanie swoich kwalifikacji zawodowych i odtąd pracowali jako pracownica administracji i jako chemik. Ich syn Paul, jako dziecko wywodzące się ze środowiska imigracyjnego, już wcześnie odczuwał swoją sytuację jako dość ekskluzywną. Większość jego koleżanek i kolegów w przedszkolu i później w szkole podstawowej mogła powołać się na mniej egzotyczne pochodzenie. To, co wyróżniało Bokowskiego, niekiedy stanowiło jego poczucie wykluczenia, innym razem było budujące. Czasami mógł bawić się on rolą, którą sam ustanawiał, czasami była ona mu narzucana przez innych. Dzisiaj uważa on, że właśnie dlatego od najmłodszych lat sondował swoje otoczenie raczej nieśmiało i powoli, niż na łapu-capu. Był to dobry początek kariery pisarskiej, bowiem dzięki temu Bokowski wytrenował w sobie dar obserwacji, który służy jego często bezlitośnie zabawnym powiastkom i opowiadaniom.
Dziś autor, gawędziarz i performer Paul Bokowski należy do czołówki klubowej sceny literackiej w Berlinie [Berliner Lesebühne] oraz cieszy się rosnącą popularnością w całych Niemczech. Swój pierwszy zbiór opowiadań „Hauptsache nichts mit Menschen“ [Byleby tylko nic z ludźmi] (2012) prezentował również na slamach poetyckich w Niemczech, Austrii i Szwajcarii. Jego występy wiodą do wielu miast – od Akwizgranu po Wiedeń, od Zurychu po Bergen na Rugii. Subtelny, aczkolwiek nieustraszony humor Bokowskiego a także jego lakoniczne i spuentowane wypowiedzi o codziennym życiu sprawiły, że z biegiem lat zdobył rzeszę wiernych fanów, którzy sprawili, że także kolejne tomiki jego opowiadań „Alleine ist man weniger zusammen“ [Samemu jest się mniej razem] (2015) oraz „Bitte nehmen Sie meine Hand da weg“ [Proszę zabrać stamtąd moją rękę] (2019) doczekały się wielu kolejnych nakładów i stały się longsellerami.
Teksty Bokowskiego przekonują jeszcze bardziej, gdy on sam interpretuje je swoim przyjemnym, niskim głosem. Granice między autorem i głównym bohaterem opowieści zacierają się wtedy jeszcze mocniej niż w samej fabule, czego można doświadczyć, słuchając go na żywo lub z audiobooka z wyborem jego najlepszych tekstów pod tytułem „Feine Auslese. Bokowski gibt sein Bestes“ [Best-of Bokowski, czyli jak Bokowski daje z siebie wszystko] (2020). Posługując się dopieszczonym, ale i przemawiającym do słuchaczy językiem, Bokowski relacjonuje wszystko, co lustruje swoim czujnym wzrokiem, opowiada o pułapkach międzyludzkich relacji, o zabawnych rodzinnych nieporozumieniach i wynikających z nich powikłaniach, o absurdach życia i pracy we współczesnym świecie oraz o życiu w jego małej ojczyźnie z wyboru – byłej dzielnicy robotniczej Berlin-Wedding. Otwarcie, odważnie i z dużą dozą autoironii dzieli się swoimi doświadczeniami, jako dziecko imigrantów, jako gej i jako człowiek, który dzięki swoim rodzicom dokładnie obserwował ścieranie się mentalności polskiej i niemieckiej. W tym kontekście Bokowski zawsze przywołuje swoich idoli – wczesnego Woody Allena czy humorystów Davida Sedarisa i Joachima Meyerhoffa, którzy śmiało wykorzystują w swojej pracy własne biografie a niekiedy nawet podnoszą je do rangi paraboli. Innymi autorami, pod których wpływem Bokowski tworzy coś samoistnego, są na przykład Ephraim Kishon, Roald Dahl oraz Max Goldt. Poza tym należy wymienić także angielską pisarkę Sue Townsend (pomysłodawczyni postaci Adriana Mole‘a), amerykańską autorkę Jenny Lawson i takie sławy literackie, jak David Foster Wallace.
Jednak stylu pisania Bokowskiego nie można wytłumaczyć tylko jego dzieciństwem i wrażeniami wyniesionymi z lektur. Absolutnie nie należy tu zapominać o berlińskiej scenie literackiej, która miała szczególnie istotny wpływ na autora. Po próbach z poezją, które sam określa jako „żenujące doświadczenia polowe dorastającego młodzieńca“, po pierwszych tekstach prozą oraz po działalności w środowisku skupionym wokół mogunckiego teatru Mainzer Kammerspiele, Bokowski wkroczył w decydującą fazę swojej kariery. Stało się to po jego przeprowadzce do Berlina, gdzie związał się z subkulturą, której uczestnicy co tydzień zachwycali publiczność, czytając w knajpkach i piwnicach własne krótkie i zabawne teksty napisane w pierwszej osobie. Był to wolnościowy ruch literacki (głównie alternatywno-lewicowy) powstały pod koniec lat 80. XX w., który, w chwili gdy dołączył do niego Bokowski, nadal był witalny i bezpretensjonalny. Wyróżnikiem tego ruchu jest drugorzędne traktowanie takich kategorii jak „sukces“, „hierarchie“ i „zyski“. Jego wyznawcy są w pełni swobodni, niemalże bezużyteczni, w swoich wnikliwych relacjach z życia codziennego celebrują ducha anarchii, który wśród dominujących wschodnioniemieckich bohaterów sceny wynika z ich osobistych doświadczeń przechodzenia przez proces transformacji systemu. Właśnie ta scena, niezorientowana na sukces i profit, dała Bokowskiemu możliwość regularnych występów przed publicznością, doskonalenia swojego stylu, timingu oraz sztuki recytacji a wraz z nabraniem coraz większej pewności siebie także możliwość rozwoju własnych poglądów.
Bokowski do dziś postrzega klubową scenę literacką w Berlinie jako swoją literacką ojczyznę, cały czas pozostając jej ważną częścią. Po wielu latach występów w ramach cotygodniowych eventów popularnego klubu „Brauseboys“ (Berlin-Wedding), Bokowski razem z autorką i performerką Kirsten Fuchs stworzył cykl programów pod tytułem „Fuchs & Söhne“ (Berlin-Moabit). Cykl ten jest prezentowany tylko raz w miesiącu, dzięki czemu Bokowski ma więcej czasu na występy poza Berlinem i na realizację własnych projektów literackich. Poza tym jest związany ze sceną jako redaktor czasopisma „Salbader“, w którym od czasu ukazują się wręcz doskonałe teksty przeznaczone do odczytywania na scenie.
O czym wielu nie wie: w przerwie między pracą w mogunckim teatrze i wstąpieniem na berlińską scenę Bokowski wiódł zupełnie inne życie, był mianowicie studentem medycyny. Decyzję o tym, by zostać lekarzem podjął, kierując się intensywnymi, aczkolwiek bez wyjątku pozytywnymi, doświadczeniami, które nabył w czasie zastępczej służby cywilnej na oddziale ratunkowym Kliniki Uniwersyteckiej w Moguncji. Okres studiów ocenia dziś jako pouczający objazd, w trakcie którego nauczył się, jak rozwijać swoje umiejętności, tak bardzo przydatne dla wykonujących zawód wolnego pisarza, jak: wytrwałość, zorganizowanie, analityczne myślenie i wreszcie odpowiedzialność.
Bokowski określa siebie w pierwszej kolejności jako autora tekstów humorystycznych, który nie zamierza nikogo pouczać. Nie ukrywa jednak swoich przekonań, nawet, jeśli nie chce ich nikomu narzucać. Swoje polskie pochodzenie i swój jawny homoseksualizm traktuje w sposób oczywisty i naturalny. Sprawiedliwość oznacza dla niego, że każdy – bez względu na kolor skóry, pochodzenie rodzinne i orientację seksualną – może wieść dobre życie. W sposób humorystyczny obnaża struktury i mentalności, które się temu przeciwstawiają. Bokowski wypowiada się też jako dziennikarz. Ostatnim jego tekstem publicystycznym był artykuł pod tytułem „Substitut und Suggestion" [Substytut i sugestia], napisany dla Archiwum Ruchu Obywatelskiego w Lipsku [Archiv Bürgerbewegung Leipzig]. Swoją drogą, Bokowski nie cierpi bezczynności, za to, bez względu na sukces swoich dojrzałych tekstów docierających do coraz większej publiczności, lubi nowe wyzwania. I tak w 2013 roku prowadził bloga literackiego a obecnie w nietypowy sposób publikuje zdjęcia i teksty na swoim profilu na Instagramie instagram.com/paulbokowski.
Do kraju rodziców autor był zapraszany dwa razy: w 2013 roku gościł we Wrocławiu na zaproszenie Centrum Willego Brandta. Za drugim razem, w 2015 roku udał się na zaproszenie Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej [Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD)] na spotkania autorskie w Szczecinie, Poznaniu i Zielonej Górze. W tym samym roku zbiór jego opowiadań „Hauptsache nichts mit Menschen“ był lekturą obowiązkową dla studentów germanistyki w tych miastach – ten międzynarodowy kontakt bardzo cieszy autora. Dlatego, następnym razem, gdy Paul Bokowski uda się na spotkanie z czytelnikami w Polsce, na pewno zabierze ze sobą powieść, nad którą obecnie pracuje.
Anselm Neft, czerwiec 2020 r.
Strona internetowa autora: www.paulbokowski.de
