„Narodowiec“ – Polska gazeta narodowa w Zagłębiu Ruhry

W czasie I wojny światowej „Narodowiec“, jak większość opozycyjnych gazet czasowo zakazanych na początku wojny i podobnie jak wszystkie siły polityczne w Rzeszy Niemieckiej, poza późniejszymi ugrupowaniami spartakusowsko-komunistycznymi, anarchosyndykalistycznymi i niezależnych socjalistów, również godził się na ogłoszony przez cesarza wewnętrzny rozejm polityczny [niem. Burgfrieden]. Oznaczało to zatwierdzenie kredytów wojennych przez polską frakcję w Reichstagu, która w tym czasie uznawała za swoją reprezentację w Rzeszy prawie wszystkie narodowe organizacje polskie, a także niepodejmowanie w czasie wojny żadnych inicjatyw, ani politycznych ani innych, zmierzających do zmiany istniejących przepisów prawnych lub skierowanych przeciwko politycznym decyzjom rządu lub cesarza. Jednak kilka miesięcy przed zakończeniem wojny, kiedy to jej przebieg wskazywał na powstanie nowego Państwa Polskiego, zaprzestano ścisłego przestrzegania warunków rozejmu. W publicznym oświadczeniu z kwietnia 1918 roku „Narodowiec“ wraz z większością polskich organizacji „na obczyźnie“ zaprotestował przeciwko traktatowi pokojowemu między Rzeszą Niemiecką a Ukraińską Republiką Ludową, twierdząc, że za zgodą Niemiec część terytorium Polski ma zostać włączona do terytorium Ukrainy. Niemalże te same kręgi wydały w październiku 1918 roku kolejne, tym razem bardziej gwałtowne oświadczenie, w którym żądały przyznania nowo rodzącej się Polsce terytoriów dawnej Polski należących obecnie do Prus, to znaczy Prowincji Poznańskiej, części Pomorza, Prus Wschodnich i Zachodnich oraz Śląska.

Wraz z początkiem istnienia nowego państwa, jakim od listopada 1918 była Rzeczpospolita Polska, „Narodowiec“, podobnie jak inne polskie organizacje narodowe i inne gazety, nawoływał Polaków do powrotu do kraju. To jak Niemcy zorganizują swoje państwo, jest już ich sprawą - twierdził, za każdym razem jednocześnie podkreślając jedność narodu polskiego. Michał Kwiatkowski, redaktor naczelny „Narodowca“, zachowując nadal na niego wpływ, wrócił do Polski już w 1919 roku, gdzie wspierał Chrześcijańską Demokrację i z jej ramienia pełnił funkcję posła na Sejm RP w latach 1922-1927. W tym czasie „Wiarus Polski“ zgłaszał konkretne postulaty dotyczące struktury nowego Państwa Polskiego; odnosiły się one na przykład do przejęcia szerokich praw robotniczych wywalczonych przez robotników w Niemczech, do rozdziału kościoła od państwa, w razie konfliktu do podporządkowania interesów władzy religijnej instytucjonalnego Kościoła katolickiego interesom pracowników oraz do akceptowania metod walki klasowej w konfliktach społecznych. „Narodowiec“ przeciwstawiał się temu. Odrzucał on tego typu żądania wobec nowego państwa, twierdząc, że najpierw należy powołać odpowiedzialne organy konstytucyjne. Określenie ram społecznych może leżeć tylko w gestii tych organów. Jednocześnie konsekwentnie powoływał się on na encyklikę społeczną Kościoła katolickiego pod nazwą „Rerum Novarum“, akceptując tym samym głoszoną w niej zasadę solidaryzmu społecznego jako jedyną uzasadnioną podstawę działań politycznych. Ponadto Kościołowi katolickiemu przypisywał on wiodącą rolę moralną w państwie. Różnice polityczne przejawiały się m.in. w stosunku do spornej reformy rolnej w Polsce, którą „Narodowiec“ również uznawał za konieczną, a także wynikającego z niej stosunku do szlachty i starych elit. Jednak, podczas gdy „Wiarus Polski“ wypowiadał się za konsekwentną reformą rolną obejmującą raczej symboliczne rekompensaty, „Narodowiec“ opowiadał się za reformą umiarkowaną, która obejmowałaby rekompensatę materialną na rzecz wielkich właścicieli ziemskich i szlachty pokrywaną przez chłopów w wysokości odpowiadającej wartości wywłaszczonej ziemi. Tym postulatem odróżniał się on od endecji, która pragnęła dokonać niewielkiej reformy a jeśli to możliwe, ograniczyć ją do ziem państwowych. „Narodowiec“ był powściągliwy również w kwestii praw różnych grup etnicznych w nowej Polsce, w przeciwieństwie do „Wiarusa Polskiego“, który opowiadał się za równymi prawami dla wszystkich grup etnicznych.