Mirosław Jan Stasik (1929–2023). Lekarz, toksykolog i mecenas nauki

Mirosław Jan Stasik urodził się 27 stycznia 1929 r. w Łodzi. Był jedynym dzieckiem pracownika biurowego administracji fabrycznej Romana Stasika i Marianny Stasik z d. Jurkiewicz. Podczas II wojny światowej w wieku 14 lat został przez okupantów niemieckich zmuszony do pracy w firmie przemysłowej Geyer w Łodzi, gdzie przez dwa lata był gońcem. Po wojnie uczęszczał do Gimnazjum Męskiego im. prez. Gabriela Narutowicza. Tam w 1948 r. zdał maturę. W 1953 r. ukończył studia medyczne w Akademii Medycznej w Łodzi. W 1954 r. zawarł małżeństwo z Lilianą Stasik z d. Hansel, późniejszą dr medycyny. W 1955 r. na świat przyszedł ich syn Jacek. W latach 1956–1962 Mirosław Stasik pracował w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu im. Mikołaja Pirogowa na oddziale internistycznym. Po uzyskaniu specjalizacji z chorób wewnętrznych w 1962 r. objął w Instytucie Medycyny Pracy (IMP) im. Prof. J. Nofera w Łodzi kierownictwo świeżo utworzonego działu ostrych zatruć, gdzie prowadził pionierskie badania z zakresu toksykologii, tworząc podstawy informacji toksykologicznej w Polsce.

 

Emigracja 
 

W 1969 r. Mirosław Stasik z żoną i dzieckiem wyjechał turystycznie do Szwajcarii. Rodzina podjęła decyzję o pozostaniu na emigracji i przeniosła się do Niemiec Zachodnich, gdzie przez rok mieszkała w Heidelbergu, następnie w Rüsselsheim. Liliana Stasik była tam lekarką w Zakładach Samochodowych Opla. W 1982 r. Stasikowie zamieszkali w Niedernhausen koło Wiesbaden, w domu zaprojektowanym przez syna Jacka, młodego wówczas architekta. Po ukończeniu w Heidelbergu kursu języka niemieckiego Mirosław Stasik podjął pracę w koncernie chemicznym Hoechst AG we Frankfurcie nad Menem, gdzie kierował Ośrodkiem Toksykologii i Badań Epidemiologicznych nad Kancerogenezą. Badania koncentrowały się nad określeniem potencjału rakotwórczego niektórych amin aromatycznych i środków dezynfekcyjnych. Będąc pracownikiem Hoechst AG Mirosław Stasik odbył staż w Instytucie Toksykologii na Uniwersytecie w Würzburgu (Julius-Maximilians-Universität Würzburg), a także uzyskał w 1972 r. doktorat na Uniwersytecie Ruprechta-Karola w Heidelbergu (Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg). Ponadto firma na życzenie Stasika oddelegowała go na studia na Uniwersytecie Surrey w Guildford w Wielkiej Brytanii, po których w 1978 r. otrzymał dyplom toksykologa. W latach 80-tych Stasik reprezentował koncern Hoechst AG na licznych konferencjach naukowych, ponadto był konsultantem i członkiem gremiów naukowych w Brukseli.

W grudniu 1987 r. dr Stasik przeszedł na rentę chorobową, a następnie na emeryturę. 

 

Praca naukowa
 

Mirosław Stasik jest autorem ponad pięćdziesięciu publikacji naukowych w czasopismach polskich, angielskich, niemieckich i japońskich, jak też artykułów w „Encyclopaedia of Occupational Health and Safety” Międzynarodowej Organizacji Pracy. Swe badania prezentował na międzynarodowych kongresach International Commission on Occupational Health.

W 1968 r. organizując w Łodzi Konferencję Wojewódzkich Ośrodków Informacji Toksykologicznej Mirosław Stasik napisał pracę o toksyczności tetraetylu ołowiu u człowieka. Materiał do artykułu zebrał na podstawie historii chorobowych pacjentów z oddziału ostrych zatruć IMP w Łodzi. Była to jedna z pierwszych na świecie prac naukowych na ten temat.[1]

Mirosław Stasik w 1987 r. udowodnił kancerogenność 4-chloro-o-toluidyny (4-COT), swego czasu stosowanej jako surowiec do produkcji barwników i pigmentów oraz chlorodimeformu.[2] Stasik wykazał, że ta popularna substancja może wywoływać u człowieka raka pęcherza moczowego. Po publikacji wyników badań dr Stasika Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem uznała 4-COT za substancję kancerogenną dla człowieka. Była to pierwsza z przemysłowych monocyklicznych amin aromatycznych uznanych za czynnik etiologiczny wywołujący raka pęcherza. Produkcja i wykorzystanie tego związku, zostały wycofane zarówno w Niemczech, jak i na świecie.

Po przejściu na emeryturę Mirosław Stasik był w latach 1989–2003 niezależnym współpracownikiem Instytutu Medycyny Pracy i Ochrony Środowiska Uniwersytetu im. J. Gutenberga w Moguncji, gdzie kontynuował badania nad aminami aromatycznymi. Ponadto współpracował z Katedrą Histologii i Embriologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

 

Działalność społeczna
 

W latach 90-tych Stasik dał się poznać jako społecznik, zaangażowany w pogłębianie relacji polsko-niemieckich. Prężnie włączył się w prace Towarzystwa Niemiecko-Polskiego Moguncja-Wiesbaden oraz Towarzystwa Naukowego Jabłonowskich (Societas Jablonoviana), którego filię w Wiesbaden założył w 1997 r. Był współorganizatorem prezentacji kultury polskiej, konferencji naukowych i sympozjów, występował jako prelegent i moderator. 

W 2000 r. na konferencji naukowej w Singapurze Stasik nawiązał kontakt z prof. Konradem Rydzyńskim z macierzystego Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi. Idąc w sukurs trudnej sytuacji nauki polskiej Stasik wraz z żoną Lilianą Stasik w 2001 r. założyli „Fundację 4-COT”, która w latach 2002–2015 umożliwiała młodym naukowcom z IMP w Łodzi staże naukowe zagranicą. Stasik objął w fundacji stanowisko prezesa, prof. Rydzyński był członkiem zarządu. Kapitał fundacji wynosił 130 000 DM (260 000 PLN). Nabyto za tę kwotę na giełdzie we Frankfurcie papiery wartościowe. Z dywidend w latach 2002–2015 opłacano staże badawcze dla lekarzy, biochemika, analityka klinicznego i fizyka w ośrodkach uniwersyteckich w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej. Udokumentowane wnioski kandydatów Mirosław Stasik rozpatrywał w siedzibie fundacji w Niedernhausen. Stypendia (nagrody) wynosiły 2 500 euro. Dr Stasik osobiście wyszukiwał dla stypendystów stosowne staże oraz pomagał na miejscu regulować formalności.

Na pobytach stypendialnych młodzi naukowcy pogłębiali wykształcenie w dziedzinie astmy i alergologii zawodowej, ochrony radiologicznej i biologii molekularnej, jak też nawiązywali międzynarodowe kontakty zawodowe w dziedzinie medycyny pracy. Najwięcej miesięcznych staży stypendyści „Fundacji 4-COT” odbyli w Instytucie Prewencji i Medycyny Pracy Niemieckiego Społecznego Ubezpieczenia Wypadkowego (Institut für Prävention und Arbeitsmedizin der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung – IPA) Uniwersytetu Ruhr w Bochum (Ruhr-Universität Bochum). Ponadto dwukrotnie staże były odbywane na Oddziale Medycyny Zawodowej i Środowiskowej Narodowego Instytutu Chorób Serca i Płuc (Occupational and Environmental Medicine Department, National Heart and Lung Institute) w ramach renomowanego Imperial College London, jak też na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium (Ludwig-Maximilians-Universität München). Dwumiesięczny staż miał także miejsce w Foothills Medical Centre, University of Calgary w Kanadzie.

Mirosław Jan Stasik zmarł w Niedernhausen 8 sierpnia 2023 r. 

 

Joanna de Vincenz, styczeń 2024 r.