Strony Pełny tekst

Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi

Poniżej przedstawiona lista mariaży między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi 978-1828 z linkami do poszczególnych tekstów obejmuje sześćdziesiąt dwa potwierdzone przez badaczy historii małżeństwa, które zostały zawarte między członkami polskich i niemieckich rodzin panujących, w tym skoligaconych z nimi rodów książęcych i szlacheckich. Krótkie opisy zawierają ogólne informacje o dynastycznych związkach małżeńskich (kwestii często poruszanej w literaturze przedmiotu) i poszczególnych rodach. Linki na początku każdego opisu odsyłają do tekstów ilustrujących tło historyczne zawarcia danego małżeństwa oraz opisujących znaczenie związku na arenie międzynarodowej. Opisy i teksty będą stopniowo uzupełniane. Opracowanie nie uwzględnia małżeństw zawieranych z Habsburgami, książętami pomorskimi czy członkami rodów francuskich. Dane biograficzne mogą się różnić w zależności od źródeł, na których opierali się autorzy.

Malarz nieznany, portret Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny (1667–1695; od 1688 żona Karola III Filipa Wittelsbacha), ok. 1681, olej na płótnie, 90,5 x 72,5 cm, Polska Akademia Nauk Biblioteka Kórnicka, Zamek w Kórniku

Domena publiczna

Wazowie

Regent Królestwa Szwecji Gustaw Eriksson Waza, przyszły Gustaw I Waza, wyzwolił Szwedów spod duńskiego panowania, po czym w 1523 roku został ogłoszony królem oraz wprowadził w swoim państwie monarchię dziedziczną. Okres panowania Wazów trwa do abdykacji Krystyny Wazówny w 1654 roku. W 1562 roku Jan III Waza, najstarszy syn Gustawa I, zawiera związek małżeński z najmłodszą córką króla Polski Zygmunta I Starego Katarzyną Jagiellonką. Dwukrotnie - w 1573 i 1575 roku - ubiega się bezskutecznie o tron polski. W 1587 roku wyraża zgodę na elekcję swojego syna, Zygmunta III Wazy, na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego. Zygmunt zostaje także dziedzicznym królem Szwecji, którym pozostaje do 1599 roku, a tytuł zachowuje do śmierci w 1632 roku. Świadomy, że jego władza w Szwecji jest zagrożona oraz dostrzegając wrogość, z jaką spotyka się w Polsce jako obcokrajowiec, który zasiadł na polskim tronie, zacieśnia więzi z Habsburgami poprzez małżeństwa - najpierw z arcyksiężną Anną Habsburżanką [niem. Anna von Österreich], a następnie z jej siostrą Konstancją [niem. Constanze von Österreich]. Również jego dwaj synowie, Władysław IV Waza i jego następca Jan II Kazimierz Waza, zostają tytularnymi (nie rządzącymi) królami Szwecji. Władysław IV poślubia swoją kuzynkę z dynastii Habsburgów. Po jej śmierci żeni się z kolei z Ludwiką Marią Gonzagą, która zostawszy wdową po nim, wychodzi za mąż za jego brata i następcę tronu. Najmłodszą siostrę Annę Katarzynę Konstancję obaj bracia wydają za mąż za Niemca z linii palatyńskiej znakomitego rodu Wittelsbachów z Neuburga nad Dunajem.

W 1642 roku Anna Katarzyna Konstancja Wazówna (ur. 1619, zm. 1651), córka Zygmunta III Wazy (ur. 1566, zm. 1632), króla Polski, wielkiego księcia litewskiego i tytularnego króla Szwecji, poślubia Filipa Wilhelma Wittelsbacha [niem. Philipp Wilhelm von der Pfalz] (ur. 1615, zm. 1690), przyszłego hrabiego palatyna i księcia Palatynatu-Neuburg, księcia Bergu i Jülich oraz elektora Palatynatu.

Radziwiłłowie

Wywodzący się z bojarów litewskich ród Radziwiłłów został w 1413 roku przyjęty do grona szlachty polskiej. W XVI wieku podzielił się na kilka odrębnych linii, między innymi na książąt nieświeskich, ołyckich oraz linię na Birżach i Dubinkach. Liczni przedstawiciele tego majętnego rodu, pełniąc stanowiska wojewodów wileńskich, wielkich marszałków i kanclerzy litewskich oraz wodzów wojsk polskich, wywierli istotny wpływ na historię Polski i Litwy. W 1515 roku cesarz Maksymilian I [niem. Maximilian I.] nadaje Radziwiłłom godność książąt Rzeszy. Od 1613 roku, w wyniku prowadzonej przez prawie 200 lat i kilka pokoleń polityki małżeńskiej, ród Radziwiłłów łączą koligacje rodzinne z Hohenzollernami oraz innymi niemieckimi rodami szlacheckimi. I tak, małżeństwo zawarte w XVII wieku dotyczyło rodu Eisenreichów z siedzibą na zamku Peuerbach w bawarskim powiecie Landshut. Z kolei w XVIII wieku zawarto związki małżeńskie z członkami rodów Thurn-Taxis, Dönhoff oraz Flemming, a w XIX wieku - Sayn-Wittgenstein, Blücher z Wahlstatt [dzisiejsze Legnickie Pole pod Legnicą - przyp. tłum.], Windisch-Grätz oraz Oppersdorf. Do dziś najlepiej udokumentowane (tekstowo i ikonograficznie) są małżeństwa z członkami rodu Hohenzollernów. Dzięki tym rodzinnym powiązaniom Radziwiłłowie zawdzięczają wysokie urzędy państwowe w Brandenburgii-Prusach. Jednak małżeństwo Antoniego Radziwiłła zawarte z Luizą Pruską w 1796 roku traktowane jest - według statutu rodu Hohenzollernów obowiązującego od panowania Fryderyka Wielkiego - jako mezalians. Niemile widziany romans ich córki Elizy z księciem Wilhelmem Hohenzollernem, przyszłym cesarzem Wilhelmem I, staje się powodem wieloletnich niesnasek rodzinnych jak i perturbacji politycznych.

W 1613 roku Janusz Radziwiłł (ur. 1579, zm. 1620), przyszły książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, książę na Birżach i Dubinkach, kasztelan wileński, poślubia Elżbietę Zofię Hohenzollern [niem. Elisabeth Sophie von Brandenburg] (ur. 1589, zm. 1629), córkę Jana Jerzego Hohenzollerna [niem. Johann Georg von Brandenburg] (ur. 1525, zm. 1598), margrabiego i elektora Brandenburgii.

W 1619 roku Albrycht Stanisław Radziwiłł (ur. 1595, zm. 1656), książę ołycki, starosta łucki, przyszły książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego oraz kanclerz wielki litewski, poślubia Reginę von Eisenreich (ur. ok. 1589, zm. 1637), dwórkę królowej Polski i wielkiej księżnej litewskiej Konstancji Austriaczki [niem. Constanze von Österreich].

W 1681 roku Ludwika Karolina Radziwiłłówna (ur. 1667, zm. 1695), córka Bogusława Radziwiłła (ur. 1620, zm. 1669), księcia na Birżach i Dubinkach, generała porucznika wojsk brandenburskich i generalnego namiestnika Prus Książęcych, poślubia Ludwika Leopolda Hohenzollerna [niem. Ludwig von Brandenburg] (ur. 1666, zm. 1687), księcia i przyszłego margrabiego Brandenburgii.

W 1687 roku Jerzy Józef Radziwiłł (ur. 1668, zm. 1689), książę nieświeski i ołycki, poślubia Marię Eleonorę Anhalt-Dessau [niem. Marie Eleonore von Anhalt-Dessau] (ur. 1671, zm. 1756), córkę Jana Jerzego [niem. Johann Georg II.], księcia Anhaltu-Dessau (ur. 1627, zm. 1693).

W 1688 roku Ludwika Karolina Radziwiłłówna (ur. 1667, zm. 1695), córka Bogusława Radziwiłła (ur. 1620, zm. 1669), księcia na Birżach i Dubinkach, generała porucznika wojsk brandenburskich i generalnego namiestnika Prus Książęcych, poślubia Karola III Filipa Wittelsbacha [niem. Karl III. Philipp von der Pfalz] (ur. 1661, zm. 1742), przyszłego hrabiego palatyna i elektora Palatynatu, księcia Jülich i Bergu i księcia Palatynatu-Neuburg.

W 1775 roku Hieronim Wincenty Radziwiłł (ur. 1759, zm. 1786), książę nieświeski i ołycki, poślubia Zofię Dorotę Fryderykę, księżniczkę Thurn-Taxis [niem. Sophie Friederike Prinzessin von Thurn und Taxis] (ur. 1758, zm. 1800), córkę Karola Anzelma, księcia Thurn-Taxis [Karl Anselm Fürst von Thurn und Taxis] (ur. 1733, zm. 1805).

W 1796 roku Antoni Henryk Radziwiłł (ur. 1775, zm. 1833), przyszły książę, dwunasty książę nieświeski, jedenasty książę ołycki, poślubia Fryderykę Ludwikę Hohenzollern, znaną także jako Luiza Pruska, [niem. Luise von Preußen, także Friederike Dorothea Luise Philippine von Preußen] (ur. 1770, zm. 1836), córkę księcia Augusta Ferdynanda Hohenzollerna [niem. Prinz August Ferdinand von Preußen] (ur. 1730, zm. 1813), najmłodszego syna króla Fryderyka Wilhelma I Pruskiego [niem. Friedrich Wilhelm I. von Preußen] (ur. 1688, zm. 1740).

W 1828 roku Stefania Radziwiłł (ur. 1809, zm. 1832), córka Dominika Radziwiłła, księcia nieświeskiego i ołyckiego (ur. 1786, zm. 1813), poślubia księcia Ludwika Adolfa Fryderyka Sayn-Wittgestein-Sayn [niem. Ludwig Adolf Friedrich Fürst zu Sayn-Wittgenstein-Sayn] (ur. 1799, zm. 1866).