Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi. Piastowie: Dobroniega Ludgarda – około 1142 roku
Pierwsze imię Dobroniega Ludgarda otrzymała prawdopodobnie po swojej prababce Marii Dobroniedze Kijowskiej (ur. 1012, zm. 1087), żonie księcia piastowskiego Kazimierza I Odnowiciela (ur. 1016, zm. 1058). Drugie dodano jej przypuszczalnie dopiero po zamążpójściu, upamiętniając w ten sposób jej teściową Ludgardę z Ravensteinu [niem. Luitgard von Ravenstein] (ur. ok. 1104, zm. 1146). O tym, że przyjęła je, będąc już w Saksonii[4], informuje spisana prawie 75 lat później genealogia Wettynów („Genealogia Wettinensis”, 1216/17)[5]. Przy jakiej okazji to się wydarzyło? Nie wiadomo. Podobnie jak nieznana jest dokładna data jej ślubu. Około 1142 roku jej ojciec Bolesław III wprawdzie już nie żył, ale żyła jeszcze matka Salomea z Bergu. Dobroniega mogła zatem zostać zaręczona już wcześniej – na mocy układu zawartego między Bolesławem i ojcem Dytryka Konradem Wielkim [niem. Konrad I. von Meißen] (ur. 1098, zm. 1157).
Dytryk II, drugi w kolejności syn Konrada Wielkiego, margrabiego marchii miśnieńskiej i marchii łużyckiej, oraz jego małżonki Ludgardy z Ravensteinu (być może z dynastii Hohenstaufów), jest potomkiem hrabiowskiego rodu Wettynów, od drugiej połowy X w. zamieszkującego okolice Halle (Salle). Ojciec Dytryka został margrabią Miśni w 1123 roku, a w 1136 roku – margrabią Łużyc. W 1156 roku rezygnuje jednak z powierzonych mu urzędów, symbolicznie składając insygnia władzy i broń w katedrze miśnieńskiej w obecności duchownych i arystokratycznej świty, po czym jako konwers wstępuje do klasztoru w Lauterbergu (obecnie klasztor Petersberg w powiecie Saale). Swoje posiadłości ziemskie dzieli między swoich trzech synów, przy czym Dytryk otrzymuje Eilenburg i marchię łużycką. Ponadto wznosi zamek na wzgórzu w okolicach Landsbergu, miejscowości położonej niedaleko klasztoru a dzisiaj miasta Landsberg (Saalekreis). Dokument z 1174 roku określa go mianem „Comes de Landsberc”, co wskazuje na to, że zamek jest jeszcze w trakcie budowy lub został akurat ukończony; do dziś zachowała się jedynie pełniąca dwie różne funkcje dwupoziomowa kaplica Świętego Krzyża (patrz zdj. tytułowe).
„Do bliższej współpracy margrabiego Dytryka z Piastami nigdy jednak nie doszło” – twierdzi historyk Tobias Weller, dodając: „ich relacje były raczej dość problematyczne”[6]. Dytryk II należy do ścisłego grona zaufanych cesarza Fryderyka Barbarossy. Podczas pierwszej wyprawy cesarza przeciwko Polsce w 1157 roku towarzyszy mu aż w okolice Poznania; wyprawa kończy się poddaniem się szwagra Dytryka, Bolesława IV. Uczestniczy także w cesarskiej wyprawie na Polskę w 1172 roku – ponownie przeciw Bolesławowi. W 1176/1177 roku walczy u boku Barbarossy we Włoszech przeciwko Lidze Lombardzkiej.
Niewykluczone, że te wydarzenia przyczyniły się do rozpadu małżeństwa Dytryka, który w latach 50. XI w. opuszcza żonę i angażuje się w pozamałżeński związek z Kunegundą z Plötzkau [niem. Kunigunde von Plötzkau], wdową po Bernhardzie II, hrabim Plötzkau, Hecklingen i Walbeck [niem. Bernhard II. von Plötzkau, Hecklingen und Walbeck], który zginął w Armenii podczas drugiej wyprawy krzyżowej w 1147 roku. Dalsze losy Dobroniegi Ludgardy nie są znane.
Małżonkowie Dobroniega i Dytryk z Landsbergu doczekali się dwójki dzieci: Konrada, który zginął podczas turnieju rycerskiego w 1175 roku, oraz Gertrudy, która była mniszką w klasztorze w Gerbstedt w południowej części gór Harz, od 1014 roku należącym do hrabiego z dynastii Wettynów. Ze związku Dytryka z Kunegundą pochodzi syn Dytryk [niem. Dietrich von Meißen]. Będąc nieślubnym dzieckiem, Dytryk nie może być brany pod uwagę jako następca margrabiego, dlatego decyduje się zostać duchownym. W 1201 roku zostanie wybrany na biskupa Merseburga.
W 1165 roku Dytryk II, wspierany przez arcybiskupa Magdeburga Wichmanna (krewny z rodu Wettynów) i płockiego biskupa Wernera, zakłada na terenie Łużyc klasztor Dobrilugk, który ma pełnić funkcję klasztoru rodowego Wettynów i miejsce pochówku rodu. W 1185 roku, czyli jeszcze przed zakończeniem budowy klasztoru, Dytryk umiera na skutek choroby, na którą zapadł rok wcześniej, podczas pobytu na zjeździe w Moguncji [niem. Mainzer Hoftag] i zostaje pochowany na wzgórzu Lauterberg. Jego następcą, jako margrabia Marchii Wschodniej [zwanej także Marchią Saską, przyp. tłum.], zostaje jego brat Dedo V.
Axel Feuß, lipiec 2021 r.
Bibliografia:
Balzer, Owald, Genealogia Piastów, 2. nakład, Kraków 2005.
Flathe, Heinrich Theodor, Dietrich von Landsberg, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, t. 5, Leipzig 1877, s. 186, wersja online: https://www.deutsche-biographie.de/sfz42125.html#adbcontent
Jasiński, Kazimierz, Powiązania genealogiczne Piastów (małżeństwa piastowskie), [w:] Piastowie w dziejach Polski, red. Roman Heck, Wrocław 1975, s. 135–148.
Jasiński, Kazimierz, Rodowód pierwszych Piastów, 2. nakład, Poznań 2004, s. 251-254.
Kersken, Norbert, Heiratsbeziehungen der Piasten zum römisch-deutschen Reich, [w:] Fernhändler, Dynasten, Kleriker. Die piastische Herrschaft in kontinentalen Beziehungsgeflechten vom 10. bis zum frühen 13. Jahrhundert, red. Dariusz Adamczyk i Norbert Kersken, Wiesbaden 2015, s. 85, 98 i nast., 102 i nast.
Kersken, Norbert i Przemysław Wiszewski, Neue Nachbarn in der Mitte Europas. Polen und das Reich im Mittelalter, seria: „WBG Deutsch-Polnische Geschichte”, t. 1, Darmstadt 2020.
Lindner, Michael, Dietrich, Dedo und Konrad von Landsberg. Markgrafen der Ostmark (1156–1210). Eine politisch-herrschaftliche Skizze aus der Zeit des hochmittelalterlichen Landesausbaus, [w:] Peripherien sächsischer Geschichte. Mitteldeutschland, Seeburg und Landsberg als Herrschafts- und Kulturräume der Ekkehardiner und Wettiner 743–1347 (Beiträge zur Landsberger Regionalgeschichte, 1), red. Stefan Auert-Watzik i Henning Mertens, Halle (Saale) 2011, s. 267-290.
Lindner, Michael, Dietrich von Landsberg, [w:] „Sächsische Biografie”, red. Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde e.V., 2014, wersja online: https://saebi.isgv.de/biografie/Dietrich_(II.)_von_Landsberg_(1142-1185)
Maleczyński, Karol, Bolesław III Krzywousty (pierwsze wydanie w 1975 r.), Kraków 2010.
Maleczyński, Karol, Dobroniega Ludgarda, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 5, 1939-1946, s. 248.
Mühle, Eduard, Die Piasten. Polen im Mittelalter, München 2011.
Schmitt, Reinhard, Zur Baugeschichte der Doppelkapelle in Landsberg, Saalekreis, [w:] „Burgen und Schlösser in Sachsen-Anhalt”, zeszyt 13, Halle (Saale) 2004, s. 54-80.
Schmitt, Reinhard, Zur Baugeschichte der Doppelkapelle in Landsberg (Saalekreis) vom 12. bis zum späten 19. Jahrhundert, [w:] Zeiten und Wege. Landsberg als historischer Vernetzungsort sächsischer Geschichte zwischen Mittelalter und Moderne (Beiträge zur Landsberger Regionalgeschichte, 2), red. Stefan Auert-Watzik i Henning Mertens, Landsberg 2014, s. 91-128.
Weller, Tobias, Die Heiratspolitik des deutschen Hochadels im 12. Jahrhundert, seria „Rheinisches Archiv”, nr 149, Köln i inne 2004, (rozprawa doktorska, Uniwersytet w Bonn, 2002).
(dostęp do źródeł online: lipiec 2021 r.)
Dalsze wpisy na temat małżeństw dynastycznych między polskimi i niemieckimi dynastiami Piastów
1115 Bolesław III. Schiefmund/Bolesław III Krzywousty
1148 Judith/Judyta Bolesławówna
