Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi Piastowie: Judyta Bolesławówna – rok 1148

W dniu Objawienia Pańskiego, 6 stycznia 1148 roku lub krótko po tej dacie, w Kruszwicy na Kujawach – ośrodku miejskim z piastowskim grodem obronnym na wyspie i kolegiatą, będącym w tym czasie najprawdopodobniej siedzibą biskupa kujawskiego – Judyta bierze ślub z Ottonem I brandenburskim, następcą Albrechta Niedźwiedzia (ur. ok. 1100, zm. 1170), księcia z dynastii askańskiej, margrabiego Marchii Północnej i od 1150 roku pierwszego margrabiego Marchii Brandenburskiej. Ślub odbywa się w obecności jej braci Bolesława i Mieszka. Podobne mariaże z członkami rodów brandenburskich zawierali również liczni przedstawiciele kolejnych pokoleń Piastów śląskich i wielkopolskich, aby w ten sposób zabezpieczyć swoje wpływy w regionie (patrz Wykaz).

Otton I już w momencie swoich narodzin otrzymuje od swojego chrzestnego, słowiańskiego księcia Obodrytów Przybysława (zm. 1178, jako bezpośredni wasal Henryka Lwa [niem. Heinrich der Löwe]), pana ziem meklemburskiej i chyżańskiej), w darze Ziemię Suchą [niem. die Zauche], centralny obszar przyszłej Marchii Brandenburskiej. W 1157 roku ojciec Ottona przekazuje synowi utworzoną w tym samym roku Marchię Brandenburską, nakazując mu działania służące „budowie i rozwojowi stabilnego księstwa” (Helmut Assing, 1999). Pierwsza wzmianka dotycząca margrabiego Brandenburgii Ottona I pochodzi z roku 1161. Terytorium Marchii Brandenburskiej obejmuje posiadłości Askańczyków na wschód od Łaby położone na południe od Brandenburga, na południu i w środkowej części Havelland oraz w rozwidleniu Łaby i Haweli [niem. Elbe-Havel-Winkel], oprócz tego przypuszczalnie także posiadłości leżące na obszarze późniejszej Starej Marchii [niem. Altmark]. Otton, który po śmierci ojca w 1170 roku obejmuje urząd margrabiego, organizuje osadnictwo wiejskie, przyczyniając się tym samym do rozwoju powierzonego mu terytorium. Poza tym, zleca budowy zamków i w latach 1180–1183 zakłada klasztory w miejscowościach Lehnin i Arendsee. W walkach książąt saskich przeciwko Henrykowi Lwowi uczestniczy zaskakująco rzadko. Prawie w ogóle nie angażuje się w politykę Cesarstwa. 

Z Judytą Bolesławówną ma dwóch synów. Są nimi Otto II z Brandeburgii [niem. Otto II] (ur. po 1148, zm. 1205), trzeci w kolejności margrabia brandenburski, oraz Henryk [niem. Heinrich] (ur. ok. 1150, zm. 1192), pierwszy hrabia Gardelegen. Judyta umiera między 1171 a 1176 rokiem, bowiem w 1171 roku ówczesne źródła wzmiankowały ją po raz ostatni jako żyjącą osobę, a w dokumentach z 1176 roku jest mowa o drugiej żonie Ottona I o imieniu Adelajda [Holenderska – przyp. tłum.], matce jego trzeciego syna Albrechta II (ur. przed 1177, zm. 1220), który w 1205 roku przejął władzę po zmarłym bracie przyrodnim. Judyta została zapewne pochowana w katedrze w Brandenburgu nad Hawelą; świadczy o tym podana w przekazie źródłowym z XVI w. inskrypcja na jej dziś nieistniejącym nagrobku („VIII idus Iulii obiit Iuditha, marchionissa, gemma Polonorum”), która widniała prawdopodobnie na płycie osadzonej w podłodze pośrodku katedry. Według niej „Judyta, margrabina i perła Polski” zmarła dnia 8 lipca – niestety roku nie dało się odczytać. Ottona I pochowano w 1184 roku w klasztorze w Lehninie.

Axel Feuß, lipiec 2021 r.

Bibliografia:

Assing, Helmut, Otto I., [w:] „Neue Deutsche Biographie”, t. 19, 1999, s. 675 i nast. (wersja online): https://www.deutsche-biographie.de/sfz74107.html#ndbcontent (dostęp: czerwiec 2021 r.).

Balzer, Owald, Genealogia Piastów, 2. nakład, Kraków 2005.

Jasiński, Kazimierz, Powiązania genealogiczne Piastów (małżeństwa piastowskie), [w:] Piastowie w dziejach Polski, red. Roman Heck, Wrocław 1975, s. 135–148.

Jasiński, Kazimierz, Rodowód pierwszych Piastów, 2. nakład, Poznań 2004, s. 255-260.

Kersken, Norbert, Heiratsbeziehungen der Piasten zum römisch-deutschen Reich, [w:] Fernhändler, Dynasten, Kleriker. Die piastische Herrschaft in kontinentalen Beziehungsgeflechten vom 10. bis zum frühen 13. Jahrhundert, red. Dariusz Adamczyk i Norbert Kersken, Wiesbaden 2015, s. 85, 99 i nast., 102 i nast.

Kersken, Norbert i Przemysław Wiszewski, Neue Nachbarn in der Mitte Europas. Polen und das Reich im Mittelalter, seria: „WBG Deutsch-Polnische Geschichte”, t. 1, Darmstadt 2020.

Maleczyński, Karol, Bolesław III Krzywousty (pierwsze wydanie w 1975 r.), Kraków 2010.

Mühle, Eduard, Die Piasten. Polen im Mittelalter, München 2011.

Schultze, Johannes, Die Mark Brandenburg, 4. nakład, Berlin 2011, s. 96-102.