Klasztor redemptorystów „Maria Hilf“ („Wspomożenia Maryi“) w Bochum i polskie duszpasterstwo
W dniu 24 czerwca 1900 r. głównym duszpasterzem Polaków mianowany został pochodzący z Dolnego Śląska o. Paul Meißner (1852–1922). Rzymski generał zakonu, któremu bezpośrednio podlegał, osobiście nakazał mu udanie się do Bochum. W ten sposób w sytuacji ewentualnych konfliktów między zakonem a państwowymi organami policji nie był wystawiony na uderzenie. W następnych latach rozszerzył on duszpasterstwo Polaków, którym od 1903 r. zajmowało się jako swym wyłącznym zadaniem trzech ojców redemptorystów z Bochum. Jednym z nich był o. Theodor Fischer (1871–1941), rodem z Herzebrock w Westfalii. W ciągu kilku lat tak dobrze nauczył się języka polskiego, że opanował go niemal na poziomie języka ojczystego. W tych latach wzmocnił się ponownie nacisk władz na redemptorystów, ponieważ niektórzy Polacy znad Ruhry coraz bardziej politykowali się, zrywając z Partią Centrum i od 1903 r. wystawiając własnego kandydata w wyborach do Reichstagu. Od 1907 r. polskie duszpasterstwo redemptorystów ograniczyło się do kościoła klasztornego w Bochum. Przyczyny tego leżały po części w przeciążeniu zakonników pracą pośród ciągle rosnącej liczby Polaków nad Ruhrą przy jednoczesnej niewystarczającej liczbie polskojęzycznych ojców, częściowo także nierzadkim negatywnym podejściu niemieckiego kleru oraz antypolskim kursie władz pruskich, ograniczających duszpasterzy Polaków i utrudniających ich posługę. Jednym z takich działań było przeniesienie w 1909 r. bardzo lubianego wśród Polaków o. Fischera, co polscy wierni potraktowali jako kolejną szykanę ze strony władz. Dane statystyczne z lat 1900–1907 pozwalają choć w pewnym stopniu uświadomić sobie ogromny nakład pracy, wynikający dla redemptorystów z prowadzenia duszpasterstwa dla Polaków: w okresie tym corocznie głoszono ponad 100 kazań i słuchano między 13 000 a 23 000 spowiedzi.
Podczas I wojny światowej redemptoryści z Bochum udzielali się w duszpasterstwie polskim także poza Zagłębiem Ruhry, przede wszystkim w związku ze znaczną liczbą internowanych polskich żołnierzy z armii carskiej. Powstanie państwa polskiego i powrót znacznej części Polaków znad Ruhry do ojczyzny, lub też ich emigracja do francuskich, belgijskich i holenderskich zagłębi węglowych, jak również zmieniona sytuacja polityczna sprawiły, że duszpasterstwo polskie w dotychczasowej skali i formie nie było już potrzebne, inna rzecz, że również nie było możliwe.
W czasie rządów narodowosocjalistycznych klasztor redemptorystów w Bochum został zlikwidowany, a podczas nalotu alianckiego w 1943 r. całkowicie zburzony, wraz z sąsiednim kościołem. W roku 1950 rozpoczęto odbudowę klasztoru i świątyni, co ukończono w połowie lat pięćdziesiątych. Nowe budynki bardzo różniły się od pierwotnych. Księża Towarzystwa Chrystusowego już od 1943 r. zajmowali się duszpasterstwem wśród polskich robotników przymusowych nad Ruhrą, a po 1945 r. zajęli się także pracą wśród polskich displaced persons, by z czasem przejąć opiekę duchową nad tzw. starą Polonią i uciekinierami z Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz z przybywającymi do Niemiec zwłaszcza w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych osobami o statusie przesiedleńców (Aussiedler). W następstwie tego zmienili status swojej aktywności duszpasterskiej, tworząc Polską Misję Katolicką, a klasztor redemptorystów ponownie stał się duchowym centrum Polaków w Bochum i okolicy. W kościele klasztornym co niedzielę i w święta odbywały się polskie msze święte. Na początku XXI w. polska parafia z Bochum przeniosła się do leżącego niedaleko klasztoru kościoła św. Józefa, który otrzymała do stałego wykorzystania – czym zapobiegnięto wyburzeniu tej świątyni. W tym czasie w związku z zaawansowanym wiekiem ojców i długotrwałym brakiem nowych zakonników spekulowano o likwidacji klasztoru. W 2010 r. wydano oficjalną zgodę na likwidację i zburzenia klasztoru i kościoła przyklasztornego. W dniu 16 stycznia 2011 r. odbyła się ostatnia msza święta, po której nastąpiła desakralizacja obiektu a następnie, w 2012 r., jego wyburzenie, kończące ponad 120 lat polskiego duszpasterstwa prowadzonego przez redemptorystów lub w ich obiektach sakralnych. Na tym terenie zbudowano dom starców, ogród klasztorny w części zachował się.
David Skrabania, listopad 2018 r.
Literatura:
Brandt, Hans Jürgen (red.), Die Polen und die Kirche im Ruhrgebiet 1871-1919. Ausgewählte Dokumente zur pastoral und kirchlichen Integration sprachlicher Minderheiten im deutschen Kaiserreich, t. 1, Münster 1987, s. 16–19.
http://pmk.pmk-bochum.de/historia-pmk-bochum/ [wejście z 29.10.2018 r.].
https://www.bistum-essen.de/fileadmin/bereiche/ruhrbischof/110116-Profa… [wejście z 07.11.2018 r.].
