Błażej Stolarski (1880–1939)

Wrzesień 1939
 

2 września 1939 roku, po ostatnim posiedzeniu Senatu II RP wraca Stolarski do rodzinnych Sługocic. Osiem dni później aresztowanego Senatora wywozi Gestapo w nieznanym kierunku. I tu ślad się urywa... Mówi się o obozach koncentracyjnych (jeszcze nie „śmierci”)... o wyrzuceniu z samolotu nad niezamieszkałymi terenami...

W setną rocznice odzyskania niepodległości Polski (2018) uda się „ludziom dobrej woli” Niemcom i Polakom rozwikłać choć w części okoliczności śmierci tej niezwykłej postaci.

Co właściwie wydarzyło się między 10 września a 21 października dniem tragicznej śmierci Senatora? Wiadomo[4], że Stolarskiego przewieziono 15 września z Berlina do Opola i przekazano w ręce tamtejszej policji państwowej (Gestapo).

Wypis z akt Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA)[5] stwierdza jednoznacznie, iż Stolarski wierzył w możliwość odrodzenia się niepodległej Polski, co wielokrotnie podkreślał podczas przesłuchań. Nie mógł być zatem przydatny Niemcom przy ewentualnym tworzeniu rządu kolaboracyjnego na wzór późniejszych Quislinga (Norwegia) czy Vichy (Francja). Gestapo podjęło więc decyzję przekazania więźnia placówce w Opolu. Prawdopodobnie w okolicach tego miasta powstać miał „zbiorczy obóz koncentracyjny” (Sammelkonzentrationslager) dla polskiej inteligencji.[6] Tymczasem plany Hitlera odnośnie eksterminacji „polskiej warstwy przywódczej i inteligencji” na terenach zajmowanych przez Wehrmacht były jasno określone i konsekwentnie przeprowadzane po 1 września w „Operacji Tannenberg” (Unternehmen Tannenberg) oraz akcji „Inteligencja”. Od maja 1939 roku rozpoczęto sporządzanie list proskrypcyjnych Polaków uznanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Ów „Sonderfandungsbuch Polen” obejmował nazwiska ponad 61 000 obywateli polskich: polityków, duchownych, pracowników nauki i sztuki oraz naturalnie działaczy plebiscytowych i powstańców: tak wielkopolskich jak i śląskich. Druga lista proskrypcyjna powstała po 1 września 1939 roku i zawierała nazwiska ponad 21 tysięcy osób. Historycy przypuszczają, że obydwie operacje wymierzona w elity II RP (wrzesień 1939 - maj 1940) pochłonąć mogły nawet do 100 000 ofiar z czego 40 do 50 000 osób rozstrzelano – reszta zginęła w obozach koncentracyjnych. Celem akcji było „oczyszczenie” terenów Polski, które włączono do III Rzeszy (bez Generalnego Gubernatorstwa) oraz przygotowanie akcji przesiedleńczej na tereny między Wisłą a Bugiem. Czy w ramach tych akcji nastąpiło aresztowanie Stolarskiego, czy raczej na wskutek denuncjacji miejscowych Niemców, jak chce jeden z synów Senatora?[7] Tego nie dowiemy sie zapewnie nigdy.

Kolejną nierozwiązaną zagadką związaną pośrednio ze śmiercią Stolarskiego jest stanowisko ministra spraw zagranicznych Rzeszy Ribbentropa, który na konferencji w Jełowej (niem. Ilnau) 09.09.1939,[8] przekonywać miał Hitlera do utworzenia z Polski państwa kadłubowego, podporządkowanego całkowicie Rzeszy. Informacje te pochodzą z notatek pułkownika Lahousena – adiutanta szefa wywiadu Canarisa. Do takiej koncepcji pasowałoby zachowanie okupanta wobec senatora Stolarskiego.

Między 15 września a 21 października Błażej Stolarski przebywał więc w więzieniu opolskim lub też czasowo w berlińskiej siedzibie Gestapo. Świadczyć o tym może fakt odnalezienia zwłok Senatora w pobliżu miejscowości Groß Köris zaledwie 50 kilometrów od stolicy Rzeszy, na obrzeżu autostrady Berlin - Breslau (Wrocław).

Akt zgonu tamtejszego USC wystawiony 26. października 1939 roku[9] podaje jako datę śmierci dzień 21.10.1939 oraz godzinę 13:30. Warto jednak pamiętać, że także przyczynę zejścia określono jednoznacznie: „strzał w głowę” (Kopfschuss). Dane osobiste senatora Stolarskiego (dzień, miejsce urodzenia, ostatni adres zamieszkania w Polsce, zawód) świadczą, że zamordowany w chwili śmierci posiadał przy sobie dokumenty tożsamości.