Andrzej Vincenz

Wybuch wojny 1. września 1939 r. całą rodzinę zastaje w Bystrzecu. Stanisław Vincenz z najstarszym synem Staśkiem wyrusza na stronę węgierską, by przygotować dla całej rodziny przeprawę na bezpieczniejszą stronę Karpat. Wspiera ich Jerzy Stempowski (1893-1969). Po powrocie z kolejnego rekonesansu na Węgry Stanisław i Staśko Vincenzowie zostają aresztowani przez NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR). Po wypuszczeniu – dzięki wstawiennictwu pisarzy ukraińskich – sytuacja jest niebezpieczna, zwłaszcza dla synów. Powstaje plan ucieczki na Węgry. 19. marca 1940 r., na krótko przed Wielkanocą, Andrzej Vincenz z bratem Staśkiem w dramatycznych okolicznościach przeprawiają się na stronę węgierską. Tam Andrzej Vincenz udaje się do Ambasady Polskiej, gdzie dostaje skierowanie do polskiej armii, formującej się we Francji. 17. kwietnia 1940 r. wstępuje do wojska polskiego w Bressuire. Po kapitulacji Francji w czerwcu 1940 r. zostaje ewakuowany do Anglii, do Stirling w Szkocji. Andrzej Vincenz jest żołnierzem szeregowym w I Dywizji Pancernej generała Maczka. Nabywa umiejętności radiotelegrafisty. Oprócz przygotowań do desantu uzupełnia w Szkocji wykształcenie, uczęszczając na kurs maturalny. Wśród przedmiotów na jego życzenie jest greka. Dzięki pośrednictwu Jerzego Stempowskiego w Szwajcarii koresponduje z rodzicami, którym udało się dwa miesiące po nim, w maju 1940 r., przeprawić na Węgry. Maturę Andrzej Vincenz zdaje eksternistycznie w 1942 r. w polskim gimnazjum w Szkocji.

22. lipca 1944 r. Andrzej Vincenz ląduje w Normandii jako żołnierz I Dywizji Pancernej gen. Maczka. Jest odpowiedzialny za łączność, przemieszcza się samochodem terenowym. Bierze udział w wyzwalaniu Francji, Belgii, Holandii oraz Niemiec. Pod koniec wojny dołącza do redakcji „Dziennika Żołnierza“, gdzie spotyka kolegę z Batorego Konstantego Jeleńskiego. Po zakończeniu działań wojennych pozostaje w Niemczech jeszcze dwa lata – jest redaktorem „Dziennika Żołnierza“. Stacjonuje w Quackenbrück koło Monastyru. W 1946 r. Andrzejowi Vincenzowi udaje się sprowadzić z Węgier przez Austrię do swej jednostki w niemieckim Quackenbrück rodziców oraz siostrę Barbarę. Przewieźć potajemnie rodziców przez granicę pomaga Konstanty Jeleński. Andrzej Vincenz demobilizuje się 10. lipca 1947 r. w Calais we Francji, w ostatniej kolejności jako osoba bez zawodu. Tymczasem jego rodzice są również we Francji. Siostra Barbara otrzymała stypendium na studia fizyki w Grenoble, a Stanisław i Irena Vincenzowie osiedlili się w pobliżu – we francuskim miasteczku Uriage les Bains.

Jesienią 1947 r. Andrzej Vincenz podejmuje studia anglistyki, romanistyki i językoznawstwa na paryskiej Sorbonie. Poznaje polskich studentów i stypendystów w Paryżu – wśród nich Alinę Szapocznikow, Joannę Guzę, a także swoją pierwszą żonę – studentkę psychologii Alinę Guzik, ocalałą w czasie wojny z Getta w Warszawie. Nawiązuje przyjaźń z Józefem Czapskim, zawiera znajomość z Jerzym Giedroyciem oraz pozostałymi członkami redakcji „Kultury“. Głęboka przyjaźń łączy go z Konstantym Jeleńskim, który na początku lat 50-tych przeniesie się z Rzymu do Paryża. Na prośbę Jerzego Giedroycia publikuje teksty w „Kulturze“, coraz częściej na tematy związane z Ukrainą. W pierwszych latach na łamach „Kultury“ posługuje się pseudonimem Jan Torosiewicz.