Stefan Kuczyński (1894–1969). „Lekarz patriota” z Wrocławia

Stefan Ludwik Kuczyński urodził się 25 sierpnia 1894 roku w Smolicach (Smolitz). Był synem Rocha i Heleny Kuczyńskich. W Smolicach ukończył szkołę podstawową, a edukację w szkole średniej odbył w Rawiczu (Rawitsch). W 1914 r. rozpoczął studia medyczne we Wrocławiu (wtedy Breslau). Jego plany pokrzyżowała I wojna światowa, która wybuchła w tym samym roku. Został powołany do wojska, a po zakończeniu wojny, w 1918 r. wziął udział w powstaniu wielkopolskim. Wcielono go do jednej z drużyn sanitarnych, która działała w okolicy Rawicza. Jak wspominał jeden z jego znajomych, prof. Gerwazy Świderski – w czasie walk wykazał się dużym zaangażowaniem a co warte podkreślenia – stoczył bój o stację kolejową, która znajdowała się w „rodzinnych” Smolicach. W 1919 r. pełnił służbę w Szpitalu Głównym Wojska Polskiego w Poznaniu. Nie trwało to jednak długo – w tym samym roku, chcąc dokończyć przerwane studia medyczne, powrócił do Wrocławia osiadając w mieście na stałe.

Koniec I wojny światowej i okres walki o polskie granice stał się motorem napędowych zmian, które zaszły we Wrocławiu i Dolnym Śląsku. Stefan Kuczyński aktywnie włączył się w działania Polskiej Rady Ludowej, która reprezentowała lokalną Polonię. On i inni działacze postawili sobie w tym czasie za zadanie dwa główne cele – utrzymanie świadomości narodowej i politycznej oraz wsparcie prac plebiscytowych na Górnym Śląsku.

„Zbliżała się wiosna 1921 r., a wraz z nią termin plebiscytu. Praca propagandowa nasilała się z każdym dniem. Nasze zebrania odbywały się w mieszkaniach kolegów […]” (Gdy Polska…, s. 161).

Stefan Kuczyński działał także na innych polach. Na prośbę studentki medycyny Haliny Szuman, rozpoczął pracę w „szkółce” polskiej, która wówczas mieściła się przy ul. Henryka Pobożnego 8 (Enderstrasse). Niedługo potem zajęcia przeniesiono z prywatnego mieszkania do budynku przy ul. Nowej (Neue Gasse). Ten stan nie potrwał jednak długo, bo lokal został poważnie uszkodzony. Kuczyński pomagał przy naprawie, a jednym z jego obowiązków było uporządkowanie biblioteki. Przejął opiekę nad „szkółką” oraz biblioteką, zorganizował ogrzewanie, własnoręcznie wykonał ławki szkolne, których było za mało by pomieścić wszystkie dzieci. Samodzielne wykonał pomoce dydaktyczne do nauki historii czy geografii.  Pracował m.in. w Bibliotece Ludowej i w Polskim Biurze Plebiscytowym. Kontynuował także studia i był stypendystą Karola Marcinkowskiego, a jak zauważył prof. Gerwazy Świderski: 

„Marcinkowski był mistrzem i wzorem dla życiowej drogi dr. Kuczyńskiego. Jednakowoż Kuczyński zawdzięczał coś więcej Marcinkowskiemu – był jego stypendystą. On to właśnie utworzył w Poznaniu świetnie działające Towarzystwo Pomocy Naukowej, Filomackie Towarzystwo ‚Polonia’. Jednak głównym celem tej organizacji było wspieranie stypendiami studentów na uniwersytetach Wrocławia, Berlina, Drezna, Fryburga, Gryfii.” (Doktor medycyny, s. 15)

W 1924 r. ukończył studia i rozpoczął pracę jako lekarz. W czasie drugiej wojny światowej ofiarnie pomagał polskim robotnikom przymusowym przybyłym do Wrocławia. Wystawiał zaświadczenia lekarskie, dzięki którym możliwe było przeniesienie do lżejszych prac. Warto w tym miejscu przytoczyć wspomnienie Felicyty Podlak-Damczyk przebywającej we Wrocławiu w 1941 r.:

„Dr Kuczyński […] mniej mówił o stanie mego zdrowia, natomiast całą godzinę opowiadał o szczątkach polskości Wrocławia, gdzie szukać historii Wrocławia, o pracy tutejszej Polonii. […]” (Polska grupa konspiracyjna, s. 16)