Festiwal „polenmARkT“ w Greifswaldzie
Wszystko zaczęło się w drugiej połowie lat 90-tych od nieformalnych spotkań przy kuflu piwa. Do studenckiego klubu „Tschaika“, położonego w pobliżu siedziby Uniwersytetu Ernsta Moritza Arndta w Greifswaldzie, po zajęciach przychodzili doktoranci i studenci slawistyki. Wśród nich była m.in. Karin Ritthaler, polonistka zatrudniona od roku na uniwersytecie, zaskoczona, że w mieście położonym tak blisko granicy z Polską, istnieje tak niewiele kontaktów z krajem sąsiada. We współpracy ze studentami postanowiła zorganizować w 1997 roku we wspomnianej Piwnicy Slawistów „Tschaika“ wieczór polski. Impreza okazała się sukcesem, a zainteresowanie nią było na tyle duże, że jego organizatorzy przedstawili ówczesnemu rektorowi Uniwersytetu w Greifswaldzie pomysł zorganizowania tygodniowego cyklu promującego kulturę polską. Idea zyskała akceptację i w listopadzie 1998 roku odbył się pierwszy Polski Tydzień Kultury. Rok później pojawiła się nazwa „polenmARkT“ – nawiązująca do niezwykle popularnych wówczas tanich bazarów, kojarzonych w Niemczech jednoznacznie z Polską. Organizatorzy festiwalu, wykorzystując stereotyp, postanowili go przełamać i nadać mu nowe znaczenie zapraszając mieszkańców Greifswaldu na polskie targowisko sztuki.
Od początku organizacją festiwalu zajmował się niewielki zespół osób pracujących społecznie. Coraz bardziej imponujący program, obejmujący 10 dni różnorodnych imprez, sprawił jednak, że mimo ogromu zaangażowania organizatorów, pojawiła się potrzeba nadania festiwalowi podstawy prawnej. Powołano więc do życia Stowarzyszenie „polenmARkT e.V.“, dzięki któremu nieco łatwiejsze stało się finansowanie programu. Pozyskiwanie funduszy na kolejne edycje festiwalu jest jednak zadaniem, które regularnie spędza organizatorom sen z powiek. Wciąż brakuje długofalowego finansowania, a występowanie o granty do rożnorakich instytucji – mimo renomy festiwalu - nie zawsze kończy się powodzeniem. Sponsorowania programu odmawiają też kolejne fundacje, które zgodnie ze swoimi wytycznymi, nie są skłonne do wielokrotnego finansowania tych samych wydarzeń.
Na przekór trudnościom festiwal jednak istnieje i wpisał się na stałe do kalendarza imprez kulturalnych Pomorza Przedniego. „polenmARkT“ z całą pewnością nie jest wydarzeniem niszowym. Spotkania z polską literaturą, wystawy, koncerty, pokazy filmów i występy teatralne odbywają się w głównych miejscach kulturalnych Greifswaldu: Centrum Literackim Koeppenhaus, Pomorskim Muzeum Krajowym (Pommersches Landesmuseum), Centrum Świętego Ducha, w Teatrze Pomorza Przedniego, Domu Hansa Fallady czy w Kolegium Kruppa, będącym nowoczesnym centrum nauki. Mniejsze wydarzenia mają miejsce w kawiarniach, antykwariacie, bibliotekach. Festiwal dawno też wyszedł poza Greifswald – imprezy odbywają się w wielu miejscowościach, m.in. w Anklam, Stralsundzie, cesarskich kurortach nadmorskich czy przygranicznych Ueckermünde i Löcknitz. Każdego roku „polenmARkT“ odwiedza około czterech tysięcy widzów, co sprawia, że jest to jedno z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w północno-wschodnich Niemczech.
Festiwal, choć wyrósł w środowisku uniwersyteckim, dawno już przestał być imprezą studencką. Jego program skierowany jest do szerokiej grupy osób i uwzględnia różnorodne zainteresowania uczestników. Z pewnością jest to prawdziwe święto miłośników polskiej literatury i sztuki. W minionych latach w ramach festiwalu gościli m.in. Olga Tokarczuk, Andrzej Stasiuk, Stefan Chwin, Joanna Bator, Wojciech Kuczok, Szczepach Twardoch i wielu innych uznanych w Polsce i za granicą autorów. Niezwykle bogata jest także oferta muzyczna. Koncerty znakomitego pianisty jazzowego Leszka Możdżera, kompozytora i instrumentalisty Mikołaja Trzaski, zespołów Voo Voo, Dezerter, Brygada Kryzys czy klezmerów z Kroke są w stanie zaspokoić gusta najbardziej wymagających miłośników muzyki. Od kilku lat festiwal organizuje także specjalny program dla dzieci m.in. spotkań z dziecięcą literaturą dla najmłodszych. Uzupełnieniem programu stricte kulturalnego są wykłady z historii i językoznawstwa, kursy języka polskiego, a nawet warsztaty kulinarne, podczas których okazuje się, że nawet w kuchni istnieje wspólne europejskie dziedzictwo Polski i Niemiec. Festiwal stara się poruszać tematy zarówno ponadczasowe, jak i aktualne – w przeszłości były to m.in. pokazy filmów i dyskusje poświęcone sytuacji Ukrainy, losach Niemców w powojennej Polsce, zbrodni katyńskiej, polskich robotnikach przymusowych, czy roli kobiet w czasach „Solidarności“. Intensywne rozmowy przeciągają się zwykle do późna w nocy.
Działalność Stowarzyszenia „polenmARkT“ i organizowanego przez nie corocznego festiwalu została doceniona w 2011 roku przez kapitułę nagrody „Pomerania Nostra“. Nagroda ta przyznawana jest podmiotom szczególnie zasłużonym dla Pomorza za osiągnięcia w takich dziedzinach jak: sztuka, nauka, polityka, gospodarka czy życie społeczne. Jej fundatorami są: miasta Greifswald i Szczecin, uniwersytety greifswaldzki i szczeciński, a także redakcje „Kuriera Szczecińskiego” i ukazującego się na Pomorzu Przednim dziennika „Nordkurier”. Nagrodę wręczono przedstawicielom stowarzyszenia „polenmARkT“ podczas uroczystości na Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. Dwa lata wcześniej organizatorzy festiwalu otrzymali nagrodę Sparkasse Vorpommern za wkład w rozwój polsko-niemieckiej współpracy. Z okazji 20-lecia festiwalu, w 2017 roku, stowarzyszeniu „polenmARkT“ przyznano także specjalną Nagrodę Kulturalną kraju związkowego Meklemburgia-Pomorze Przednie. Kapituły kolejno przyznawanych nagród zgodnie podkreślają szczególny wkład, jaki festiwal „polenmARkT“ od lat wnosi w polsko-niemieckie relacje. Sam festiwal zaś, organizowany z dala od wielkich metropolii, w których zwykle łatwiej jest o kontakt z kulturą kraju sąsiada, stał się miejscem, gdzie idea polsko-niemieckiego zbliżenia dokonuje się znacznie pełniej niż podczas rozmów przy rządowym stole.
Monika Stefanek, kwiecień 2020
polenmARkT e.V.
c/o Institut für Slawistik
Universität Greifswald
Ernst-Lohmeyer-Platz 3
17489 Greifswald
https://www.polenmarkt-festival.de/
https://www.facebook.com/polenmarkt
