Strony Pełny tekst

Jakob Hirschkorn i Halina Zylberberg – koleje losów żydowskiej rodziny z Łodzi

Żydowska rodzina Hirschkornów, której nazwisko pierwotnie brzmiało Herszkorn, pochodziła z południa Rosji, znad Morza Czarnego i Kaukazu. Około 1860 roku na skutek klęsk głodu i antysemickich pogromów Hirschkornowie wyjechali do Łodzi. Tu zajmowali się handlem tekstyliami, toteż nawiązali intensywne kontakty z Niemcami, między innymi z Darmstadt. W 1919 roku Aron Hirschkorn postanowił opuścić Polskę i wraz z żoną Sarą z domu Lachmann udał się w okolice Trewiru (Trier), gdzie w czasie I wojny światowej był internowany jako jeniec wojenny. W 1923 roku przyszło na świat najmłodsze z pięciorga dzieci małżeństwa Hirschkornów. Kiedy naziści przejęli władzę w Niemczech i zaczęli prześladować Żydów, część ich krewnych wyemigrowała do Ameryki Południowej, jednak najwięcej do Wielkiej Brytanii. Celem poniższego artykułu jest opowiedzenie rodzinnej historii Hirschkornów – głównie najstarszego syna Jakoba, który w 1941 roku zbiegł do sąsiedniego Luksemburga. Stamtąd został deportowany do getta „Litzmannstadt”. W getcie ożenił się z Haliną Zylberberg. Małżeństwo przeżyło wojnę i przez kolejne piętnaście lat mieszkało w RFN, po czym wyjechało do Anglii.

Rodzina Hirschkornów, Wawern, ok. 1928 r. Od lewej: Paula, Sara, Norbert, Aron, Erna, Jakob, Sophie.

Foto: Ruth Hirsch

Wyjazd do Londynu

W 1952 roku Jakob wraz z rodziną przeprowadził się do Konz i otworzył tam sklep tekstylny. Trzy lata później rodzina otrzymała niemieckie obywatelstwo. Podczas przeprowadzonego w Londynie wywiadu Halina wspomniała wydarzenie, które miało miejsce po powstaniu węgierskim w 1956 roku: pewnego ranka na dwóch witrynach jej sklepu widniały wymalowane dwie czerwone swastyki. Córka Ruth z kolei przypomniała sobie [kierowane pod jej adresem] rasistowskie obelgi. Halina nie czuła się w Konz szczęśliwa, dlatego w kwietniu 1960 roku rodzina wyjechała do Londynu. Zanim tak się stało, Jakob Hirschkorn pojechał do Anglii w celu znalezienia dla nich mieszkania. Po jego powrocie małżonkowie zamknęli interes i sprzedali dom. Po pięciu latach pobytu w Anglii Hirschkornowie zostali obywatelami brytyjskimi. W Londynie Jakob pracował w koszernym sklepie mięsnym – aż do nagłej śmierci w 1976 roku. Halina wyszła ponownie za mąż w 1983 roku. Zmarła w 2001 roku.

Wolfgang Schmitt-Kölzer, styczeń 2022 r.

Źródła:

Alan Berlin i Ruth Hirsch (Londyn), korespondencja elektroniczna, 2020/2021.

Archiwum Państwowe w Luksemburgu (ANLux), nr inw. J-108-0397715.

Eberhard, Pascale (red.), Der Überlebenskampf jüdischer Deportierter aus Luxemburg und der Region Trier im Getto Litzmannstadt, Briefe Mai 1942, Saarbrücken 2012.

Heidt, Günter, „Ich wollte nur nach Hause, immer nur nach Wawern.“ Die zweifache Integration des Auschwitz-Überlebenden Norbert Hirschkorn, [w:] „Jahrbuch Kreis Trier-Saarburg”, 2017.

Landesamt für Finanzen (Nadrenia Palatynat), Amt für Wiedergutmachung, Saarburg (LfF-AfW): akta sprawy odszkodowawczej Haliny primo voto Hirschkorn, secundo voto Kahn, sygn. LEG a 175, VA 71 215, oraz Jakoba Hirschkorna, sygn. VA 132 878.

Landeshauptarchiv Koblenz (LHA Ko): zespół 584,2, nr 177, 183 oraz 745 i 746.

Rozmowa z Haliną Kahn, primo voto Hirschkorn, 18.12.1989 r. oraz 8.01.1990 r., National Life Stories, Living Memory of the Jewish Community, projekt we współpracy z British Library, nr C410/060.

Schmitt-Kölzer, Wolfgang i Ferd. Zeimetz, Verfolgt und unerwünscht: Aus dem Leben des Jakob Hirschkorn, [w:] „Tageblatt” (Luksemburg) z dnia 11.06.2020 r.