Jakob Hirschkorn i Halina Zylberberg – koleje losów żydowskiej rodziny z Łodzi

Ślub w getcie

Jakob Hirschkorn zawarł związek małżeński z Haliną (Chają) Zylberberg, urodzoną 30 października 1925 roku w Łodzi. Ich ślub odbył się 13 czerwca 1943 roku w getcie „Litzmannstadt”. Halina była najpierw robotnicą polową, potem musiała pracować w fabryce przy produkcji i naprawie butów i kamaszy dla żołnierzy Wehrmachtu. W późniejszym okresie była zatrudniona na kolejowej stacji przeładunkowej Radegast w Łodzi. Tu poznała Jakoba Hirschkorna pracującego na stacji od końca 1941 roku. Pod koniec sierpnia 1944 roku, po tym, kiedy Niemcy wywieźli z Łodzi kolejne około 75 000 osób do obozów zagłady w Auschwitz-Birkenau i Chełmnie nad Nerem, Jakob i Halina trafili do tzw. „Aufräumkommando”, czyli oddziału porządkowego, który miał usunąć ślady nazistów w getcie. W połowie stycznia 1945 roku Halina i Jakob brali pod rozwagę albo ukrycie się pomimo przerażającego mrozu na terenie prawie opustoszałego getta, albo ucieczkę. Chwilę potem w miejscu, w którym przebywali, zjawił się oddział SS i wraz z innymi osobami zabrał ich do łódzkiego więzienia Gestapo, z którego to 19 stycznia zostali uwolnieni przez radzieckich żołnierzy.

W udzielonym później poruszającym wywiadzie Halina wspomniała, że po wkroczeniu Wehrmachtu do Polski jej rodzina została zmuszona do opuszczenia własnego sklepu kolonialnego, po czym wysiedlona do getta. Jej ojciec zmarł tam w 1940 roku z niedożywienia. W 1941 roku Niemcy deportowali jej brata do Auschwitz, a w 1944 roku jej matkę i siostrę. Cała trójka została zamordowana w obozie. Jej młodszą siostrę rozstrzelano, gdy próbowała pomóc współwięźniarce maltretowanej przez niemieckiego żołnierza. Tylko jej starsza siostra przeżyła wojnę w obozie koncentracyjnym Bergen-Belsen i wyjechała do Buenos Aires.

Powrót w okolice Trewiru

11 czerwca 1945 roku Jakob i Halina Hirschkorn-Zylberberg wrócili do Wawern. Ich podróż wiodła przez Berlin, Lipsk, Halle i Trewir. Drobne wsparcie finansowe i kartki żywnościowe dostali dopiero od listopada. Ponieważ dom rodzinny Jakoba nie nadawał się do zamieszkania, małżonkowie zajęli się jego prowizoryczną naprawą; w tym czasie mieszkali u zaprzyjaźnionej rodziny. W późniejszym postępowaniu odszkodowawczym Jakob oświadczył, że w domu jego rodziców „meble i przedmioty zostały doszczętnie zrabowane”. Dzięki interwencji francuskich władz wojskowych pewien były niemiecki policjant musiał zwrócić Hirschkornom meble i pozostałe elementy wyposażenia. W 1946 roku w Trewirze przyszła na świat ich córka Ruth, a trzy lata później syn. W pierwszych latach po wojnie życie Hirschkornów „było bardzo ubogie” – stwierdził Jakob kilka lat później. Halina pomagała przy żniwach. Ich sytuacja nieco się poprawiła, gdy Jakob uzyskał pozwolenie na handel obuwiem i bydłem.

Odszkodowanie

W 1951 roku władze Republiki Federalnej Niemiec przyznały Jakobowi Hirschkornowi odszkodowanie za 39 miesięcy „pozbawienia [go] wolności”. Od przyznanej kwoty potrącono jednak wcześniej wypłacone świadczenia z tytułu kosztów utrzymania. Ponadto, w związku z brutalnym znęcaniem się esesmanów w getcie w 1943 roku, w wyniku którego Jakob odniósł ciężkie obrażenia głowy i twarzy, komisja rozpatrująca wniosek przyznała mu 30-procentową niezdolność do wykonywania pracy. Odszkodowania za roboty przymusowe przy budowie autostrady Jakob Hirschkorn nie uzyskał, ponieważ nie posiadał żadnego dokumentu potwierdzającego ten fakt. Otrzymał jednak rekompensatę za poniesienie tzw. „strat w karierze zawodowej”. Halina otrzymała odszkodowanie za 62 miesięczny pobyt w getcie oraz rentę sierocą i rentę z tytułu niezdolności do pracy.