Großbeeren

W okresie od 1942 r. do kwietnia 1945 r. w obozie przebywało ok. 25 000 skazanych, wśród których najwięcej było Rosjan, Polaków, Francuzów i Czechow. Ludzie ci wykonywali najcięższą nieodpłatną pracę na rzecz III Rzeszy, cierpiąc z powodu niewystarczających racji żywieniowych (ograniczenie porcji było jedną z kar), bicia i torturowania wielogodzinnymi apelami pod okiem 60 wartowników SS. Podzieleni na komanda robocze pracowali przy budowie linii kolejowych, schronów, kanalizacji, ulic i dróg. Spora ich część pracowała bezpośrednio dla przemysłu zbrojeniowego w zakładach Daimler-Benz produkujących silniki samolotowe w Genshagener Heide. Pracę więźniów wykorzystywano sezonowo również w okolicznych dużych gospodarstwach rolnych. Pod koniec działań wojennych wartowników SS zastąpił oddział Landesschützen, umundurowane i uzbrojone jednostki obrony cywilnej. Trzy dni przed wkroczeniem Armii Czerwonej dowództwo obozu uciekło, pozostawiając w obozie ok. tysiąca więźniów.

Na lewym filarze bramy wejściowej na cmentarz ofiar obozu znajduje się tablica z tekstem w języku niemieckim:

Pamięci 1197 więźniów zmarłych w faszystowskim obozie wychowawczym gestapowskim obozie przejściowym Grossbeeren i pochowanych w masowych grobach byłej żwirowni.

Dokładna liczba ofiar obozu Großbeeren nie jest znana, ale oficjalna lista pochowanych zawiera 1197 nazwisk ofiar z Anglii, Belgii, Białorusi, Bułgarii, Chorwacji, Danii, Grecji, Francji, Hiszpanii, Holandii, Jugosławii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Polski, Serbii, ze Słowacji, z Turcji, ze Związku Radzieckiego, z Ukrainy, Węgier i Włoch. Lista zawiera również 11 nazwisk bez podanej narodowości, określonych jako bezpaństwowcy (Staatenlose), w tym 4 nazwiska polsko brzmiące.

Zmarli lub zamordowani młodzi mężczyźni w wieku od 17 do 30 lat byli początkowo grzebani na terenie obozu; 200 ofiar pochowano pod murem miejscowego cmentarza. Z biegiem czasu i wraz ze zwiększającą się śmiertelnością zmarłych chowano w pobliżu cmentarza w byłej żwirowni, służącej wcześniej jako wysypisko śmieci. Od 1946 do 1949 r. na miejscu masowych grobów w byłej żwirowni powstało miejsce pamięci – początkowo w formie cmentarza z ustawionym w 1951 r. pomnikiem – przebudowane w 1967 r. Zapomniana i zaniedbana niegdyś nekropolia uzyskała nowy wygląd w latach dziewięćdziesiątych. Do pomnika prowadzi główna aleja, po której obu stronach stoi kilkanaście metalowych tablic z nazwiskami pochowanych tu osób. W środkowej części monumentu umieszczono tablicę z tekstem w języku niemieckim:

Społeczeństwo powiatu Zossen upamiętnia spoczywające w tym świętym miejscu ofiary faszyzmu i militaryzmu.

Na kolejnych tablicach widnieją nazwy państw i liczby ofiar z nich pochodzących, m.in. 334 polskich przeciwników nazizmu.

We wrześniu 2002 r. dokonano uroczystego odsłonięcia dodatkowej tablicy z następującym tekstem:

POMIĘDZY 1942 I 1945 ROKIEM W BYŁYM OBZIE PRACY WYCHOWAWCZEJ GROSSBEEREN ZMARŁO 1289 WIĘŹNIÓW Z 25 KRAJÓW. OKOŁO 210 ZNALAZŁO TUTAJ MIEJSCE OSTATNIEGO SPOCZYNKU. ICH NAZWISKA ZOSTAŁY UWIECZNIONE W MIEJSCU PAMIĘCI.