Okuń, Edward
Okuń, Edward (Eduard Okun), polski malarz i ilustrator, członek „szkoły monachijskiej”. Student prywatnych szkół malarstwa w Monachium: w 1893 roku szkoły Stanisława Grocholskiego, w latach 1893-1894 szkoły Antona Ažbego oraz w 1897 roku szkoły Simona Hollósy’ego. W 1907 przebywał ponownie w Monachium. *21.09.1872 Wólka Zerzeńska koło Warszawy, †17.01.1945 Skierniewice. Po wczesnej śmierci rodziców był wychowywany przez babcię. Spory spadek po rodzicach pozwolił mu na studia u czołowych artystów. Rozpoczął je w 1890 roku w warszawskiej Klasie Rysunkowej Wojciecha Gersona (1831-1901); w latach 1891-1893 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem takich nauczycieli jak: Władysław Łuszczkiewicz (1828-1900), Florian Cynk (1838-1912) i Izydor Jabłoński (1835-1905, członek „szkoły monachijskiej”) oraz profesor rysunku Józef Unierzyski (1863-1948). W 1893 roku udał się do Monachium, gdzie rozpoczął naukę w prywatnej szkole malarstwa i rysunku Stanisława Grocholskiego (1860-1932, członek „szkoły monachijskiej”); od 1891 roku szkoła, którą Grocholski prowadził wraz z Wacławem Szymanowskim (1859-1930, członek „szkoły monachijskiej”), mieściła się w domu artysty w dzielnicy Pasing. Jednocześnie w latach 1893-1894 studiował także w prywatnej szkole malarstwa Antona Ažbego (1862-1905). W 1894 roku udał się do Paryża w celu kontynuacji studiów na Académie Julian; studiował tam pod kierunkiem malarza historycznego i portrecisty Jeana-Paula Laurensa (1838-1921). Prawdopodobnie uczęszczał także na zajęcia w pracowniach symbolisty i orientalisty Jeana-Josepha Benjamina-Constanta (1845-1902) oraz Louisa-Josepha-Raphaëla Collina (1850-1916), twórcy scen społecznych miłującego się w secesji. W 1897 wrócił do Monachium i kontynuował studia w prywatnej szkole Simona Hollósy’ego, biorąc udział w jego kursach malarstwa plenerowego w Nagybánya na Węgrzech; prawdopodobnie mieszkał przez pewien czas w założonej tam kolonii artystów. W 1896 lub 1897 roku poślubił Zofię Wandę Tolkemit (ok. 1877-1960), córkę właściciela majątku, którą wielokrotnie przedstawiał w swoich symbolistycznych dziełach. Wraz z żoną udał się przez Monachium i Węgry do Rzymu, gdzie mieszkał od 1898 roku do 1921 roku, aktywnie uczestnicząc w życiu towarzyskim polskiej kolonii artystycznej; należał do współzałożycieli loży wolnomularskiej Polonia. Często gościł w kawiarni artystycznej Antico Caffè Greco oraz brał udział w letnich plenerach malarskich w Anticoli Corrado, miejscowości niedaleko Rzymu. Podróżował też w okolice Neapolu, do Wenecji, Padwy, Rawenny, Florencji i Sieny. W 1907 roku przebywał w Monachium, na przełomie roku 1913 i 1914 w Egipcie; często odwiedzał Polskę. W 1921 roku osiadł w Warszawie, choć nadal często jeździł do Włoch i Chorwacji. Wraz z innymi członkami rzymskiej loży Polonia założył w Warszawie lożę wolnomularską Kopernik. Od 1925 roku wykładał w Szkole Sztuk Pięknych im. Wojciecha Gersona w Warszawie, a w latach 1933-1934 był jej dyrektorem. W latach 1927-1934 spędzał co roku czas nad Adriatykiem. Po powstaniu warszawskim w 1944 roku przeprowadził się do Skierniewic, gdzie zginął przypadkowo trafiony zbłąkaną kulą na ulicy. – Okuń malował pejzaże (głównie włoskie), obrazy o tematyce symbolistycznej, mitologicznej i bajkowej oraz sceny towarzyskie. Tworzył w nurcie światowego symbolizmu i niemieckiej secesji (tzw. „Jugendstil”). Jego twórczość obejmują w głównej mierze reprezentacyjne portrety salonowe, portrety postaci w historycznych strojach i wizerunki kobiet zatopionych w baśniowej aurze. Niezmiennym tematem jego prac pozostaje kobieta rozumiana zgodnie z duchem czasu jako urocza, tajemnicza lub demoniczna uwodzicielka. W latach 1901–1907 był ilustratorem miesięcznika „Chimera”, wydawanego w Warszawie czasopisma artystyczno-literackiego; swoimi rysunkami, projektami okładek, stron tytułowych, inicjałów i winiet znacząco wpłynął na wygląd czasopisma. Od 1906 roku do 1920 roku wykonał dla monachijskiego czasopisma „Jugend” piętnaście kolorowych ilustracji, w tym także całostronicowych, oraz ilustracje tytułowe, sygnując je niemiecką wersją imienia i nazwiska „Eduard Okun”. Tworzył też ilustracje do książek, między innymi Jana Kasprowicza („Miłość”, 1902), Leopolda Staffa („Mistrz Twardowski. Pięć śpiewów o czynie”, 1902) i Stefana Żeromskiego („Duma o Hetmanie”, 1909). Jego prace znajdują się między innymi w Muzeach Narodowych w Warszawie, Krakowie, Kielcach i Poznaniu oraz w Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Lubelskim w Lublinie, Muzeum Mazowieckim w Płocku, Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, Muzeum Literatury w Warszawie i Muzeum Okręgowym w Suwałkach, a także w Galerii Narodowej we Lwowie (obecnie Lwiw).
Wystawy indywidualne:
Warszawa: 1899 Salon Krywult; 1902, 1906, 1911, 1913, 1919, 1920, 1924, 1929, 1933, 1939, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych / Łódź: 1903 Pałac Geyerów; 1929 Miejska Galeria Sztuki / 1912 Mińsk, Klub polski „Ognisko” / 1932 Belgrad, Liga Polsko-Jugosławiańska.
Wystawy zbiorowe:
Warszawa: 1893, 1895, 1896-1899, 1901, 1903, 1905, 1907-1916, 1922-1926, 1928-1932, 1934-1936, 1937-1938 Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych; 1899, 1900, 1902, 1903, 1904-1905 Salon Krywult; 1906 Salon Kulikowski; 1915, 1917 Salon Sztuki Abego Gutnajera / Paryż: 1895, 1921 / Kraków: 1898-1901, 1902, 1904-1905 Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie / 1899 Berlin, Wielka Berlińska Wystawa Sztuki / 1900 Kijów / Lwów (obecnie Lwiw): 1901, 1910, 1911/1912, 1922 Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie / 1906-1907 Monachium, Glaspalast / 1912, 1922 Łódź / 1911 Poznań / 1916-17 Rzym / 1927 Toruń / 1932 Wilno.
Literatura:
Polski Słownik Biograficzny, Tom XXIII, 1978; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 20, 55 (błąd, poprawne imię i nazwisko: Tadeusz Okoń [1872-1957]); Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, Tom VI, Warszawa 1998; Małgorzata Biernacka, Literatura. Symbol. Natura. Twórczość Edwarda Okunia wobec Młodej Polski i symbolizmu europejskiego, Warszawa 2004; Małgorzata Biernacka, Edward Okuń (1872-1945), Warszawa 2007; E. Micke-Broniarek, [w:] De Gruyter Allgemeines Künstlerlexikon, Tom XCIII, Berlin, Boston 2017, s. 276.
Źródła online:
Liczne prace artysty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie na portalu Muzeum Cyfrowe. Dostęp w Internecie: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/results?q=Oku%C5%84%2C+Edward&action=SimpleSearchAction&mdirids=1&type=-2
Irena Kossowska, Edward Okuń (2003), na portalu Culture.pl (po polsku i angielsku) . Dostęp w Internecie: https://culture.pl/en/artist/edward-okun
Ilustracje dla czasopisma „Münchner Zeitschrift Jugend” z lat 1906-1920.
Liczne prace artysty, życiorys oraz źródła na portalu pinakoteka.zascianek.pl. Dostęp w Internecie: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Okun/Index.htm
Liczne prace artysty na portalu artyzm.com. Dostęp w Internecie: http://artyzm.com/e_artysta.php?id=418
Wirtualne Muzeum Secesji. Dostęp w Internecie: http://muzeumsecesji.pl/galeria_pliki/okun/okun1.html
Liczne prace artysty wystawione na aukcji na portalu artinfo.pl. Dostęp w Internecie: http://www.artinfo.pl/pl/katalog-aukcji/szukaj/?sparams=category:0;name:Edward%20Oku%C5%84;price_from:1;price_to:2600000;auction_type:2;price_type:2;sale_condition:0
(dostęp do źródeł online: 09.07.2018 r.)
Axel Feuß, sierpień 2018 r.
