Laveaux, Ludwik de
Laveaux, Ludwik de, polski malarz, członek „szkoły monachijskiej”. W latach 1887-1889 student monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych (Akademie der Bildenden Künste München). *21.11.1868 Jaronowice (obecnie powiat jędrzejowski), †05.04.1894 Paryż. Syn Lucjana Laveaux, właściciela majątku, którego przodkowie wyemigrowali z Lotaryngii w XVIII w., oraz jego żony, Stefanii Borkowskiej. Po śmierci wcześnie zmarłej matki uczył się w jednej z krakowskich szkół. W latach 1884-1886 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie u Władysława Łuszczkiewicza (1828-1900), Leopolda Löfflera (1827-1898) i Jana Matejki (1838-1893, członek „szkoły monachijskiej”); ponownie w latach 1889/1890 u Józefa Mehoffera (1869-1946). Dnia 18.10.1887 roku rozpoczął naukę w klasie malarstwa na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium pod kierunkiem pejzażysty i malarza scen rodzajowych Otto Seitza (1846-1912), którą kontynuował do 1889 roku. Następnie zamieszkał w Krakowie. Przyjaźnił się z malarzem Włodzimierzem Tetmajerem (1861-1923, członek „szkoły monachijskiej”), którego często odwiedzał w Bronowicach pod Krakowem. Wyjeżdżał na studia plenerowe na Podhale i w Tatry. Od 1890 roku mieszkał w Paryżu, gdzie żył w skromnych warunkach. W latach1890-1893 odwiedzał przyjaciół w Londynie i Oxfordzie. W 1891 roku wyjechał na kilkumiesięczny pobyt w Bretanii i Normandii (Créhen, Dinan, Îles Chausey, Le Havre). W trakcie pobytów w Polsce gościł przede wszystkim u Tetmajera – prawdopodobnie był zaręczony z jego szwagierką Marysią Mikołajczykówną. Zmarł na zapalenie płuc w Paryżu, w wieku niespełna 26 lat. Jego osoba była pierwowzorem Widma – symbolicznej postaci w „Weselu” (1901) Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907). –Laveaux zadebiutował cyklem wiejskich, nasłonecznionych pejzaży oraz serią portretów i wizerunków polskich typów ludowych. Obrazy, które malował w realistycznym stylu „szkoły monachijskiej”, ożywiał, dodając mocne kolory („Do miasta – Na targ”, 1889, Galeria Narodowa we Lwowie) oraz silne światłocienie („W drodze do Morskiego Oka”, 1889 – patrz zdjęcie tytułowe). W pierwszej fazie swojego pobytu w Paryżu tworzył obrazy o tematyce symbolistycznej („Przestrach – Lady Makbet”, „Judyta”, oba z 1890 roku), a podczas wizyt w Polsce – przepełnione światłem pejzaże („Lato w Bronowicach”, 1892/93, Muzeum Historyczne w Krakowie). W Bretanii powstawały impresjonistyczne sceny o tematyce morskiej („Wschód słońca na morzu po burzy”, 1891, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku) symbolizujące siły przyrody i nieprzemijalność natury. Po pewnym czasie, w którym tworzył wypełnione światłem i powietrzem paryskie widoki, („Widok Paryża z wieżą Eiffla”, ok. 1891 roku), od 1892 roku skupił się na malowaniu nocnych, oświetlonych latarniami scen charakteryzujących się grą światła i cienia na ścianach budynków i tajemniczym sztafażem („Plac Opery w Paryżu”, „Ulica paryska w nocy”; „Moulin Rouge nocą”, z lat 1892-1893). Są one zainspirowane twórczością Aleksandra Gierymskiego (1850-1901, członek „szkoły monachijskiej”), z którym Laveaux był blisko związany podczas swojego pobytu w Monachium i Paryżu. Z kolei przebywając w Anglii, artysta malował portrety i pejzaże. Jego prace znajdują się w Muzeach Narodowych w Warszawie, Wrocławiu, Kielcach, Krakowie i Poznaniu, w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, w krakowskim Muzeum Historycznym i w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, w Muzeum Sztuki w Łodzi, w Muzeach Okręgowych w Rzeszowie, Toruniu i Suwałkach oraz w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku a także w Galerii Narodowej we Lwowie (obecnie Lwiw).
Wystawy zbiorowe: Kraków: 1888, 1889, 1893, 1953, 1954, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie / Warszawa: 1889, 1891, 1893, 1894, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych; 1889, 1890, 1898 Salon Krywult; 1894 Pałac Sztuki [we Lwowie – przyp. tłum.], Wystawa sztuki polskiej 1764-1886.
Literatura: Jens Christian Jensen, Polnische Malerei von 1830 bis 1914, Köln 1978, s. 221 i nast.; Aleksandra Melbechowska-Luty, L' oeuvre de Ludwik de Laveaux dans le cercle du nocturne polonais du XIXe siècle, [w:] „Polish art studies”, Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, 8/1987, s. 57-70; Aleksandra Melbechowska-Luty, Widmo. Życie i twórczość Ludwika de Laveaux (1868-1894), Wrocław 1988; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 16, 50; „Mus mnie woła ...”. Ludwik de Laveaux (1868-1894), katalog wystawy, Muzeum Narodowe, Kraków 2005; E. Micke-Broniarek, [w:] De Gruyter Allgemeines Künstlerlexikon, t. LXXXIII, Berlin, Boston 2014, s. 321 i nast.; Irena Kossowska, Łukasz Kossowski, Malarstwo polskie. Symbolizm i Młoda Polska, Warszawa 2010.
Źródła Online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 3, 00439 Ludwig de Laveaux. Dostęp w Internecie: https://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1884-1920/jahr_1887/matrikel-00439
4 prace artysty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie na portalu cyfrowe.mnw.art.pl. Dostęp w Internecie: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/results?q=Laveaux&action=SimpleSearchAction&mdirids=1&type=-2
Liczne prace artysty w wirtualnej galerii „Pinakoteka Zaścianek”. Dostęp w Internecie: https://www.pinakoteka.zascianek.pl/Laveaux/Index.htm
Biografia artysty na portalu pinakoteka.zascianek.pl. Dostęp w Internecie: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Laveaux/Laveaux_bio.htm
Liczne prace artysty na portalu artyzm.com. Dostęp w Internecie: http://artyzm.com/e_artysta.php?id=554&page=1
(dostęp do źródeł online: 20.06.2018 r.)
Axel Feuß, August 2018
