Bender, Stanisław

Bender, Stanisław (Stanislaw, Stanislaus Bender), polski malarz, członek „szkoły monachijskiej“. Od 1908 roku student Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (Akademie der Bildenden Künste München) i mieszkaniec Monachium. *1882 Łódź, †1975 Monachium. Urodził się w rodzinie żydowskiej. Lata młodości spędził w Łodzi. Po ukończeniu gimnazjum pracował w zakładzie litograficznym. W tym czasie zaczął malować jako samouk. Odkryty i wspierany przez grupę łódzkich artystów, w roku 1904 rozpoczął studia na Académie Julian w Paryżu u Jeana-Paula Laurensa (1838-1921) i Julesa Josepha Lefebvre'a (1834-1912). Dnia 30.10.1909 roku wstąpił do Klasy Rysunku na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium; studiował u Petera Halma (1854-1923, rytownictwo) i Ludwiga von Hertericha (1856-1932). W celach zarobkowych projektował plakaty i dekoracje wnętrz. Odtąd mieszkał w Monachium. W latach 1921-1923 wyjeżdżał kilkakrotnie do Łodzi, gdzie uczestniczył w wystawach artystów żydowskich i realizował prace na zlecenie. W latach trzydziestych wraz z córką Marylką udał się do Paryża; po zajęciu Francji przez Niemców znalazł azyl w Lourdes. Po II Wojnie Światowej osiadł ponownie w Monachium. ­– Bender malował głównie ciemne obrazy o mocnych kolorach przedstawiające realistyczne sceny z życia żydowskich chasydów, portrety współczesnych osobistości oraz bawarskie pejzaże i scenki rodzajowe. W 1919 roku ukazała się w wydawnictwie Kauffmanna we Frankfurcie teka z 12 reprodukcjami obrazów przedstawiających żydowskie życie, w tym samym roku w wydawnictwie F. Bruckmanna w Monachium seria pocztówek z żydowskimi motywami, natomiast w 1921 roku wydawnictwo Lehrberger w Frankfurcie wydało opowiadanie Seliga Bambergera pod tytułem „Erzählung von dem Auszuge Israels aus Ägypten für die beiden ersten Peßachabende“ z ilustracjami Bendera (wydanie 11, Frankfurt 1938). W 1947 roku namalował obraz do ołtarza jednego z kościołów w Lourdes, na którym przedstawił objawienie się Maryi św. Bernadecie. Reprodukcje jego prac znajdują się w Muzeum Żydowskim w Berlinie (Jüdisches Museum Berlin), teka prac z 1919 roku oraz książki z jego ilustracjami znajdują się w zbiorach licznych bibliotek. Jego prace pojawiają się sporadycznie na aukcjach.

Literatura:

Karl Schwarz, Stanislaw Bender, [w:] Ost und West. Illustrierte Monatsschrift für das gesamte Judentum, z. 5 (maj), Berlin 1911, kol. 409-412; Saur Allgemeines Künstlerlexikon, Tom VIII, München/Leipzig 1994, s. 622.

Źródła online:

Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 3, 03827 Stanisl. Bender. Dostęp w Internecie: http://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1884-1920/jahr_1909/matrikel-03827

Lista artystów pokazanych na wystawie „Życie sztetla w sztuce Żydów polskich w XX w.“, na portalu Muzeum Uniwersyteckiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Dostęp w Internecie: http://www.muzeum.umk.pl/wystawy_sztetl_artysci.html

baedeker łódzki. Dostęp w Internecie: http://baedekerlodz.blogspot.com/2015/09/stanisaw-bender-artysta-zapomniany.html

Centralna Baza Judaików. Dostęp w Internecie:

http://judaika.polin.pl/dmuseion/docmetadata?id=7033&show_nav=true

Zbiory Muzeum Żydowskiego w Berlinie (Sammlungen des Jüdischen Museums Berlin). Dostęp w Internecie: http://objekte.jmberlin.de/person/jmb-pers-141310

Axel Feuß, marzec 2017 r.