Sonja Ziemann i Marek Hłasko

Dla Niemców ona była “wielką gwiazdą kina” a on był tylko “jej polskim mężem”. Dla Polaków on był “wielkim rebeliantem literatury” a ona jedynie “jego niemiecką żoną”. To chyba najbardziej znane polsko-niemieckie małżeństwo lat powojennych miało potencjał, żeby zapełnić całe wydania brukowców w Polsce i Niemczech, małżeństwo Sonji Ziemann i Marka Hłaski.

W roku 1957, dwanaście lat po zakończeniu wojny, Aleksander Ford kręci we Wrocławiu film p.t. “Ósmy dzień tygodnia” (org. Der achte Wochentag), na podstawie opowiadania Marka Hłaski pod tym samym tytułem. Producent filmu pochodzi z Berlina. Jest nim Artur Brauner, niemiecki producent filmowy z polsko-żydowskim pochodzeniem z Łodzi. Od 1946 roku prowadzi on firmę produkcyjną CCC-Film w Berlinie. Jego aktorskim odkryciem jest Sonja Ziemann. To ona gra w tym filmie główną rolę. Sonja Ziemann jest pod wrażeniem scenariusza historii miłości w chaotycznych latach powojennych. Sonja Ziemann jest też zafascynowana odgrywaną “Agnieszką” (Agnes). Po początkowych wahaniach Sonja Ziemann jedzie na plan zdjęciowy do Wrocławia. Tam też pojawia się Marek Hłasko. Ten niepokorny pisarz chce osobiście nadzorować ekranizację swojego opowiadania.

To właśnie tutaj spotykają się Sonja Ziemann i Marek Hłasko po raz pierwszy, tutaj też zakochują się w sobie. Jednak sytuacja rodzinna Sonji Ziemann nie pozwala na publiczne spotykanie się z Hłasko. Niemiecka aktorka jest w trakcie sprawy rozwodowej z fabrykantem tekstylnym Rudolfem Hambachem. Mają wspólne dziecko, syna Pierra. Sonja stara się o prawa rodzicielskie i nie chce narażać tego procesu przez romans z Markiem Hłasko. Ten z kolei szuka ukojenia w objęciach innych kobiet. 

Pół roku później, w lutym 1958 roku, Marek Hłasko leci do Paryża na zaproszenie Instytutu Literackiego renomowanego polskiego wydawnictwa na uchodźstwie we Francji (fr. Institut Littéraire). Tutaj pisze i publikuje w czasopiśmie “Kultura“, chyba najważniejszym polskim organie literatury i kultury poza granicami komunistycznej Polski (wydawana miesięcznie od  1947 do 2000 roku). Jego opowiadania ukazują się również w Tel Awiwie. Kopenhadze i Budapeszcie. Podczas odwiedzin Sonji Ziemann w Paryżu dochodzi do zbliżenia pary zakochanych.

W 1958 roku ukazuje się w “Kulturze” opowiadanie Hłaski “Cmentarze”. Paryskie wydawnictwo Instytut Literacki uhonorowało Hłasko za jego opowiadanie nagrodą dla najlepszego polskiego autora. W “Cmentarzach” Hłasko opisuje życie w totalitarnym systemie i pokazuje zastraszonych i niepewnych ludzi, którzy oślepieni są przez propagandę. Odpowiedź polskiego rządu była szybka. W “Trybunie Ludu”, organie komunistycznej Partii, ukazał się artykuł “Primadonna jednego tygodnia?” oczerniający Marka Hłaskę. Ten artykuł jest początkiem całej serii propagandowych artykułów przeciwko Hłasce. Polski autor popadł w niełaskę rządzących komunistyczną Polską. Gdy jego paszport się skończył, a jego przedłużenia odmówił konsulat generalny w Berlinie, Marek Hłasko składa podanie o azyl w Republice Federalnej Niemiec.

1 grudnia 1958 ukazuje się w kolońskim wydawnictwie Kiepenheuer und Witsch Hłaski opowiadanie “Ósmy dzień tygodnia“. W styczniu 1959 Hłasko leci do Izraela. Kilka miesięcy później odwiedza go w Tel Awiwie Sonja Ziemann. Oboje chcą wziąć ślub, jednak dlatego że oboje są chrześcijanami a w Izraelu nie ma możliwości ślubu cywilnego, biorą ślub jedynie symbolicznie.

Sonja Ziemann jest rozchwytywaną aktorką. Pracuje dużo i to na całym świecie. Również twórczość Marka Hłaski jest chętnie czytana. Tłumaczenia ukazują się w Danii, Holandii, Finlandii, Hiszpanii, w Niemczech i USA. Na początku lutego 1961 roku Hłasko jedzie z Sonją na plan zdjęciowy do Londynu. 20 lutego 1961 roku wzięli tam ślub.

Oficjalnie mieszkają razem w Berlinie Zachodnim, w willi jej rodziców. Hłasko ma tam swój własny pokój do pracy, z którego coraz częściej “ucieka” w alkoholowe ekscesy. Na tym nie cierpi jednak jego popularność. W 1963 roku Kiepenhauer und Witsch wydaje “Brudne czyny”. W 1964 roku Instytut Literacki w Paryżu publikuje “Wszyscy byli odwróceni”. Marek Hłasko żyje teraz w Szwajcarii. Tutaj współpracuje z magazynem “Weltwoche“. W 1965 roku Marek i Sonja spędzają ze sobą urlop we Włoszech. Hłasko decyduje się na rozstanie z Sonją Ziemann. Po krótkim pobycie w Paryżu Hłasko leci w 1966 roku do Hollywoodu, żeby się spotkać z producentem filmowym. Spotkanie zaaranżował Roman Polański. Niestety różnice zdań między pisarzem i producentem uniemożliwiły filmową współpracę. Mimo to Hłasko zostaje w Kalifornii i rozkoszuje się życiem. W 1969 roku rozwodzi się z Sonją Ziemann. W tym samym roku Hłasko leci raz jeszcze do Tel Awiwu. Drugi program niemieckiej telewizji ZDF kręci tam ekranizację jego opowiadania “Wszyscy byli odwróceni”,  z Sonją Ziemann w roli głównej. W czerwcu 1969 roku Hłasko jedzie do niemieckiego miasta Wiesbaden, żeby spotkać się redaktorem ZDFu Hansem Jürgenem Boberminem. Tutaj podpisuje z ZDFem kolejną umowę. W nocy z 13 na 14 czerwca 1969 roku Marek Hłasko umiera nieoczekiwanie w domu  Hansa Jürgena Bobermina w Wiesbaden. Powodem śmierci jest przedawkowanie tabletek nasennych. Jego przyjaciele wykluczają samobójstwo. Nie ma listu pożegnalnego, zamiast tego znaleziono przy nim bilet samolotowy do Izraela i notatki do nowego scenariusza filmowego.

Tak jak Marek Hłasko tak też jego literackie postaci były romantycznymi rebeliantami. Dla generacji Hłaski stały się one symbolami rozczarowania rzeczywistością w komunistycznej Polsce lat 50 tych, ale też protestem przeciw niej. Marek Hłasko opisywał bardzo dokładnie nisze społeczeństwa, w których panują beznadziejność i cynizm. Jego bohaterowie żyją marzeniami o zmianach, tylko że te marzenia nigdy się nie spełniają.

Sonja Ziemann pracowała w branży filmowej jeszcze do wczesnych lat 90-tych. Dzisiaj żyje w Monachium.

Biografie


Sonja Ziemann urodziła się 8 lutego 1926 roku w Eichwalde pod Berlinem. Szybko zauważono jej talent aktorski i tancerki. W dziesiątym roku życia rozpoczęła naukę baletu klasycznego, w wieku lat 13-tu została przyjęta do szkoły tańca Tatjany Gsovsky, a później uczęszczała do szkoły aktorskiej w Berlinie. Swój debiut sceniczny świętowała w roku 1941. W tym samym roku stała po raz pierwszy przed kamerą. Sonja Ziemann zagrała w ponad 80 filmach.

Marek Hłasko urodził się 14 stycznia 1934 roku w Warszawie. W Warszawie żył ze swoją matką do 1944 roku. Po upadku Powstania Warszawskiego i kompletnym zniszczeniu miasta przeprowadził się wraz z rodziną do Częstochowy a później do Wrocławia. Tutaj Hłasko skończył szkołę średnią. Znów w Warszawie rozpoczął w roku 1949 naukę w Państwowym Liceum Techniki Teatralnej. Szkoły nie kończy. Utrzymywał się z prac dorywczych, aż do czasu, gdy mógł żyć ze swojej pracy autorskiej. Jego debiut literacki  “Baza Sokołowska” ukazał się w 1954 roku. Do jego najważniejszych dzieł należą “Ósmy dzień tygodnia”, “Następny do raju”, “Wszyscy byli odwróceni”, “Brudne czyny”, “Piękni dwudziestoletni”. Marek Hłasko umarł 14 czerwca 1969 roku w Wiesbaden (Niemcy). Jego grób znajduje się na “Powązkach” w Warszawie.

 

Adam Gusowski, marzec 2016 r.

Sonja Ziemann - Filmografia
 

1941: Ein Windstoß

1943: Die Jungfern vom Bischofsberg

1943: Geliebter Schatz

1944: Eine kleine Sommermelodie

1944: Hundstage

1945: Freunde

1945/47: Liebe nach Noten (Überläufer)

1946: Allez Hopp

1946: Sag’ die Wahrheit

1947: Spuk im Schloss

1947: Herzkönig

1948: Danke, es geht mir gut

1948: Wege im Zwielicht

1949: Nichts als Zufälle

1949: Vier junge Detektive

1949: Nächte am Nil

1949: Um eine Nasenlänge

1949: Nach Regen scheint Sonne

1950: Eine Nacht im Separee

1950: Maharadscha wider Willen

1950: Schwarzwaldmädel

1950: Die lustigen Weiber von Windsor

1951: Schön muss man sein

1951: Die Frauen des Herrn S.

1951: Johannes und die 13 Schönheitsköniginnen

1951: Grün ist die Heide

1952: Die Diebin von Bagdad

1952: Alle kann ich nicht heiraten

1952: Muss das sein, Fräulein (Made in Heaven)

1952: Am Brunnen vor dem Tore

1953: Hollandmädel

1953: Christina

1953: Mit siebzehn beginnt das Leben

1953: Die Privatsekretärin

1954: Bei Dir war es immer so schön

1954: Meine Schwester und ich

1954: Die sieben Kleider der Katrin

1954: Große Starparade

1954: Der Zarewitsch

1955: Liebe ohne Illusion

1955: Ich war ein hässliches Mädchen

1955: Mädchen ohne Grenzen

1956: Das Bad auf der Tenne

1956: Dany, bitte schreiben Sie

1956: Opernball

1956: Kaiserball

1956: Nichts als Ärger mit der Liebe

1957: Frühling in Berlin

1957: Die große Sünde

1957: Frauenarzt Dr. Bertram

1957: Die Zürcher Verlobung

1958: Heimweh, Stacheldraht und gute Kameraden (Gli italiani sono matti)

1958: Tabarin

1958: Der achte Wochentag

1958: Die Beklagte (TV)

1958: Texasmädel (Sérénade au Texas)

1958: Hunde, wollt ihr ewig leben

1959: Liebe auf krummen Beinen

1959: Menschen im Hotel

1959: Abschied von den Wolken

1959: Strafbataillon 999

1959: Nacht fiel über Gotenhafen

1960: Affäre Nabob

1960: Geheime Wege (The Secret Ways)

1961: Denn das Weib ist schwach

1961: Verpfiffen

1961: Der Traum von Lieschen Müller

1961: Ihr schönster Tag

1962: Journey into nowhere

1962: Axel Munthe – Der Arzt von San Michele

1964: Frühstück mit dem Tod

1965: 2 x 2 im Himmelbett

1965: Madeleine und Manouche (TV)

1965: Das Leben des Horace A. W. Tabor (TV)

1967: Josephine (TV)

1967: Liebesgeschichten (TV-Serie, eine Folge)

1969: Die Brücke von Remagen (The Bridge at Remagen)

1969: Das ausschweifende Leben des Marquis de Sade (De Sade)

1970: Alle hatten sich abgewandt (TV)

1970: Fröhliche Weihnachten (TV)

1971: Das Messer

1973: Der Kommissar (TV-Serie, eine Folge)

1977: Das Biest (TV)

1996: Guten Morgen, Mallorca (TV-Serie, eine Folge)

1997: Park Hotel Stern (TV-Serie, zwei Folgen)

2011: Germaine Damar – Der tanzende Stern (Doku)

Marek Hłasko - bibliografia
 

Pierwszy krok w chmurach, Warszawa, Czytelnik 1956

Cmentarze; Następny do raju, Paryż, Instytut Literacki 1958

Opowiadania, Paryż, Instytut Literacki 1963

Wszyscy byli odwróceni; Brudne czyny, Paryż, Instytut Literacki 1964

Nawrócony w Jaffie, Londyn, Polska Fundacja Kulturalna 1966

Piękni dwudziestoletni, Paryż, Instytut Literacki 1966

Sowa, córka piekarza, Paryż, Księgarnia Polska 1968

Opowiadania, Warszawa, Czytelnik 1976

Utwory wybrane, Kraków, Wydawnictwo ABC; KOS 1980-1981

Namiętności, Kraków, Wydawnictwo Literackie 1982

Utwory wybrane, Warszawa, Czytelnik 1985

Palcie ryż każdego dnia, Warszawa, PIW 1983

Dzieła zebrane, Warszawa, Da Capo 1993-1994

Listy Marka Hłaski, Warszawa, Oficyna Ypsylon 1994

Ekranizacje

Koniec nocy, 1956, reżyseria: J. Dziedzina

Ósmy dzień tygodnia (niem. Der achte Wochentag), 1957, reżyseria: A. Ford

Pętla, 1958, reżyseria: W. J. Has

Baza ludzi umarłych, 1958, reżyseria: C. Petelski

Sonata marymoncka, 1987, reżyseria: J. Ridan

Śliczna dziewczyna, 1993, reżyseria: D. Pawłowicz

Isprani, 1995, reżyseria: Z. Ogresta

Niebo nad fabryką, 2001, reżyseria: P. Porczyński