Słowa są muzyką – Język jest głosem: Polityczny teatr chórowy Marty Górnickiej

Profesjonalni i amatorscy aktorzy jak i aktorki, dzieci i dorośli, ludzie z historią migracyjną i bez takowej – starzy i młodzi, niepełnosprawni i pełnosprawni, o różnych poglądach religijnych czy politycznych a także o różnym pochodzeniu etnicznym: Marta Górnicka ściąga do swojego chóralnego spektaklu „DAS GRUNDGESETZ“ (Ustawa Zasadnicza) 50 berlińczyków ze środowisk o różnorodnym tle społecznym. Jego prapremiera odbywa się na openerowej scenie przed Bramą Brandenburską w dniu 3 października 2018 roku – Dniu Jedności Niemiec. I tak, w zgiełku obchodów niemieckiego święta narodowego, nagle rozlegają się fanfary a członkowie chóru ustawiają się w tle.

Pojedynczy głos rozpoczyna recytację preambuły niemieckiej Ustawy Zasadniczej, kolejny dołącza się w momencie, gdy pada słowo „dem Frieden“ (pokojowi). Następny fragment, zawierający frazę „das gesamte deutsche Volk“ (cały Naród Niemiecki), rozbrzmiewa wielogłosowo, obejmując cały zespół. Centralna teza Marty Górnickiej ujawnia się najpóźniej w libretcie i głosi, iż niemiecka konstytucja nie jest przedmiotem etnicznie homogenicznej społeczności, lecz heterogenicznej wspólnoty jednostek. W dalszej części tego chóralnego widowiska następuje rytmiczna deklamacja kolejnych fragmentów niemieckiej Ustawy Zasadniczej: czasami w ruchu, innym razem do publiczności, na jeden, dwa lub kilka głosów i przez cały czas z wielką, odpowiednią dla poruszanych tematów powagą – dla nietykalnej godność, wolności religijnej, wolności poglądów, równouprawnienia mężczyzn i kobiet, prawa azylu dla ofiar prześladowań politycznych, prawa do oporu … Zgodnie z tym, co inicjator przedstawienia, berliński Maxim Gorki Theater, zapowiada w programie spektaklu, tekst niemieckiej Konstytucji jest podczas całej inscenizacji poddawany działaniu ogromnych sił: Górnicka ­­–, stojąca cała w czerni przed sceną, energicznie gestykulująca rękami, dyrygująca na żywo swoim chórem, – dzieli oraz przydziela kolejne frazy, rozbija pojedyncze zdania na kilka głosów i każe je deklamować, jednocześnie i z pełną ekscytacją, akcentuje pojedyncze słowa i nakazuje je energicznie powtarzać, niemalże wbijać do głowy, rozciąga je lub nadaje im rytm. Jest to swoisty chóralny test stresu, performatywna próba wytrzymałości nosząca podpis jej twórczyni.

Nowatorstwo artystyczne i silne treści polityczne spektakli realizowanych z półprofesjonalnymi zespołami sprawiły, że polska reżyserka, wokalistka i specjalistka od teatru chórowego cieszy się międzynarodowym uznaniem i w ostatnich latach stała się prawdziwym eksportowym hitem kulturalnym z Polski. Marta Górnicka, urodzona w 1975 roku we Włocławku, zdobywała wykształcenie na Wydziale Reżyserii Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza, na warszawskim Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina oraz w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. Od 2009 roku, dzięki wsparciu Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego, opracowywała własną metodę treningu wokalno-aktorskiego – treningu głosu i ciała, by w 2010 roku stworzyć innowacyjny „Chór Kobiet“, który tworzy 25 kobiet w różnym wieku i różnych zawodów. Na sukces tych prac nie trzeba było długo czekać: W tym samym roku reżyserka pokazała swoją pierwszą inscenizację „Tu mówi chór“, w której daje wyraz frustracji kilku pokoleń wynikającej ze stereotypowego postrzegania kobiet w zachodnich społeczeństwach konsumpcyjnych oraz ideału kobiecości głoszonego w religiach chrześcijańskich. Rok później zaprezentowała chóralny spektakl „Magnificat“, krytykę roli kobiety w przeważająco katolickim polskim społeczeństwie, za który w 2012 roku otrzymała główną nagrodę na „Europejskim Festiwalu Młodych Reżyserów Fast Forward“ w Staatstheater Braunschweig w Brunszwiku. Dla tego samego teatru przygotowała swój pierwszy spektakl w języku niemieckim: „M(OTHER) COURAGE“, na kanwie tekstu Bertolta Brechta, wprowadzając go w najnowszą polityczną rzeczywistość; jego premiera odbyła się w 2015 roku. Kolejnym przedstawieniem jest „KONSTYTUCJA NA CHÓR POLAKÓW“ z 2016 roku. Na nim będzie bazowała inscenizacja niemieckiego odpowiednika „DAS GRUNDGESETZ“. Rok później, w berlińskim Maxim Gorki Theater, odbyła się premiera spektaklu „HYMN DO MIŁOŚCI“ (w języku polskim), w którym reżyserka rozprawia się z narastającym w jej ojczyźnie i w Europie nacjonalizmem. W 2018 roku Górnicka debiutuje w monachijskim teatrze Münchner Kammerspiele spektaklem w jej reżyserii „JEDEM DAS SEINE. EIN MANIFEST“ (Każdemu, co mu się należy. Manifest), którego centralnymi tematami są neofaszyzm oraz antyfeministyczna reakcja na ciało kobiety.