Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi. Radziwiłłowie: Albrycht Stanisław Radziwiłł – rok 1619

W latach 1618–1622 Albrycht Stanisław Radziwiłł pełni urząd starosty Łucka (dziś w Ukrainie), stolicy administracyjnej województwa wołyńskiego, a od 1623 roku jest starostą Wilna (dziś na Litwie) oraz wielu innych litewskich i polskich miast. W 1623 roku Zygmunt III Waza nadaje mu tytuł kanclerza wielkiego Litwy (zdj. poniżej). Od 1624 roku Albrycht towarzyszy królewiczowi Władysławowi (od 1632 roku król Władysław IV Waza), w 1610 roku w wieku 15 lat wybranemu (choć tylko tytularnie) na cara Rosji, i jego szlacheckim ochmistrzom (magister curiae) w ich dwuletniej wielkiej podróży po Europie. Prowadzi ona przez Wrocław do Monachium, gdzie dochodzi do spotkania z elektorem Maksymilianem I Bawarskim [niem. Maximilian von Bayern] i dalej do Brukseli, Antwerpii i Bredy, a następnie do papieża Urbana VIII w Rzymie, do Florencji, Genui, Wenecji i do Pizy. Po powrocie do Polski Albrycht Stanisław piastuje wysokie urzędy na dworze Zygmunta III, poza tym do końca życia twardo opowiada się za katolicyzmem. I choć stara się powstrzymać rozkwit kalwinizmu w kraju, to jednak angażuje się na rzecz swoich krewnych z kalwińskiej linii rodu Radziwiłłów. Wśród nich jest także rodzina jego czternaście lat młodszego kuzyna drugiego stopnia Janusza VI Radziwiłła (ur. 1579, zm. 1620), księcia na Birżach i Dubinkach, który w 1613 poślubił także Niemkę, a mianowicie Elżbietę Zofię Hohenzollern [niem. Elisabeth Sophie von Brandenburg] (ur. 1589, zm. 1629), oraz wzmocnił swoją pozycję jako protektor kalwinów, a także jako przeciwnik kontrreformacji i Zygmunta III[3].

Po objęciu tronu przez Władysława IV Albrycht Stanisław wspiera króla w wojnie polsko-rosyjskiej 1632–1634 przeciwko carowi Mikołajowi I oraz angażuje się w sprawy żony Władysława Cecylii Renaty Habsburżanka [niem. Cäcilia Renata von Österreich]. W 1638 roku, po śmierci Reginy von Eisenreich, bierze ślub z Anną Krystyną Działyńską-Lubomirską (ur. 1618, zm. 1667). Od 1648 roku sprawuje wysokie urzędy na dworze kolejnego króla, Jana II Kazimierza Wazy. Umiera w Gdańsku, po tym kiedy posiadłość ołycka zostaje zdewastowana przez wojska rosyjskie. Pozostawia po sobie obszerny dziennik odnoszący się do polityki w latach 1632–1656 („Memoriale rerum gestarum in Polonia …”, wydany w Poznaniu w 1839 roku). Oba małżeństwa Albrychta Stanisława Radziwiłła pozostają bezdzietne. To z kolei prowadzi do wygaśnięcia ołyckiej linii Radziwiłłów i przyłączenia ołyckich posiadłości do ordynacji nieświeskiej.

Axel Feuß, listopad 2021 r.

Bibliografia:

Lietuviškoji tarybinė enciklopedija, t. IX, Vilnius 1982, s. 306.

Pamiętniki Albrychta Stanisława X. Radziwiłła Kanclerza W. Litewskiego, wyd. Edward Raczyński, 2 tomy, Poznań 1839.

Polski Słownik Biograficzny, t. XXX, 1987, s. 143.

Przyboś, Adam i Roman Żelewski, Albrycht Stanisław Radziwiłł. Pamiętnik o dziejach w Polsce 1632-1656, 3 tomy, Warszawa 1980.

Visuotinė lietuvių enciklopedija, t. XIX, Vilnius 2011, s. 429.

Źródło online:

Adam Przyboś, Albrycht Stanisław Radziwiłł h. Trąby, [w:] „Internetowy polski słownik biograficzny”, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/albrycht-stanislaw-h-traby-radziwill (dostęp: listopad 2021 r.)