Krystyna Wituska (1920–1944)

Latem 1939 roku, wbrew woli rodziców, Krystyna Wituska wraca ze Szwajcarii do Jeżewa. Atmosfera w Polsce jest napięta, wiele mówi się o zbliżającej wojnie, choć nie wszyscy traktują nadciągające zagrożenie poważnie. Krótko po wybuchu wojny dla Wituskich zmienia się wszystko: rodzina zostaje przez nazistów wywłaszczona ze swojego majątku i zmuszona do jego opuszczenia. Na ich miejsce do majątku wprowadza się niemiecki gospodarz – gorliwy poplecznik nazistowskiej ideologii. Feliks Wituski otrzymuje pracę pod Łowiczem, Krystyna mieszka zaś z matką w Warszawie. Pracuje na Mokotowie w sklepie należącym do krewnych, pobiera też lekcje języka niemieckiego. Prawdopodobnie jesienią 1941 roku Wituska przystępuje do oddziałów konspiracyjnych Związku Walki Zbrojnej, a później także Armii Krajowej. Przybiera pseudonim „Kasia“. Na początku działa w siatce wywiadowczej rozpracowującej lotnisko Okęcie. Jednym z jej późniejszych zadań jest podrywanie w warszawskich kawiarniach żołnierzy Wehrmachtu i zdobywanie od nich informacji o nazwiskach przełożonych oraz liczebności oddziałów. Krystyna, przynajmniej dwukrotnie bliska zdemaskowania, na jakiś czas wycofuje się z konspiracyjnej działalności. Powraca jednak po namowach swoich przełożonych, którzy nie wyrażają zgody na jej odejście i nakłaniają do dalszej walki z okupantem.

19 października 1942 roku Wituska zostaje aresztowana. Wcześniej, w czerwcu tego samego roku, w Neubrandenburgu zatrzymano jej narzeczonego Zbigniewa Walca, ps. „Nik“, który przebywał tu na robotach przymusowych. Także on działał dla polskiego wywiadu – dostarczał m.in. informacje o liczbie i nastrojach panujących wśród polskich robotników przymusowych w Trzeciej Rzeszy. Podczas przeszukania gestapo znajduje u Walca listy do Krystyny. Policjanci pracują przez kilka miesięcy nad rozpracowaniem siatki agentów działającej na terenie Niemiec. Krok po kroku sprawdzają kolejne kontakty. W końcu gestapo zjawia się w warszawskim mieszkaniu Wituskiej. Podczas przeszukania policjanci znajdują dokumenty pogrążające ją jako konspiratorkę. Gestapo odkrywa też notes z adresami dwóch współpracowniczek Wituskiej: Marii Kacprzyk i Wandy Kamińskiej. Następnego dnia one również zostają aresztowane i wspólnie z Krystyną trafiają na Pawiak, który był największym niemieckim więzieniem politycznym w okupowanej przez nazistów Polsce. Po wielokrotnych przesłuchaniach cała trójka zostaje przewieziona do więzienia policyjnego przy Alexanderplatz w Berlinie. W tym samym więzieniu przebywa też Zbigniew Walc – młodym udaje się dwukrotnie zobaczyć. Po zakończeniu policyjnego śledztwa, w lutym 1943 roku, oskarżone o szpiegostwo kobiety zostają przeniesione do więzienia w berlińskiej dzielnicy Moabit. Tutaj miały oczekiwać na proces przed sądem wojennym Rzeszy Reichskriegsgericht, najwyższym sądem Wehrmachtu. Na wokandę trafiały tu sprawy szczególnej wagi, jak szpiegostwo czy działanie na rzecz wroga. Łącznie przed sąd wojenny trafiło ponad 500 Polaków, z których ok. 180 skazano na karę śmierci.