Jan Kiepura (1902–1966)

“Brunetki, blondynki, ja wszystkie was dziewczynki, całować chcę!” - gdy ten szlagier w wersji niemieckiej zdobywał w 1935 roku ulice i podwórka niemieckich miast. jego wykonawca był na wyżynach swojej muzycznej kariery - Jan Kiepura. To za jego sprawą do niemieckich kin ciągnęły tłumy.

Jan Wiktor Kiepura urodził się w 1902 roku w Sosnowcu. który wtedy należał do Carstwa Rosyjskiego a dzisiaj leży w Polsce. Mały Kiepura miał katolickiego tatę Franciszka i żydowską mamę Miriam. Swoje dzieciństwo spędził w raczej biednych warunkach, głównie między szkołą a rodzinną piekarnią. Wcześnie dał o sobie znać jego muzyczny talent, który często i chętnie prezentował w szkole i w domu. Wcześnie też widoczne było jego polityczne zaangażowanie, Jan Kiepura był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) i brał udział w I i II Powstaniu Śląskim. Z wielkim trudem zdał w roku 1921 egzamin dojrzałości i od razu zaczął zgodnie z życzeniem swoich rodziców studia prawa na Uniwersytecie Warszawskim, których nigdy nie ukończył. Jeszcze jako student wziął pierwsze lekcje śpiewu u Władysławy Brzezińskiej i Tadeusza Leliwy, zdecydowanie wbrew woli swoich rodziców. Już cztery lata później występował przed publicznością na różnych scenach we Lwowie, Poznaniu i w Warszawie. W 1926 opuścił Polskę dla międzynarodowej kariery śpiewaka. Wyjechał do Wiednia, gdzie we wrześniu 1926 roku debiutował z sukcesem w roli Cavaradossisa w  “Tosce” Pucciniego. Dla Jana Kiepury był to start do zdobycia całego świata opery.

Kolejną cezurą w karierze tego wielkiego tenora był rok 1930. Pod kierownictwem reżysera Carmine Gallone Kiepura nakręcił film brytyjsko-niemieckiej produkcji ”Neapol - śpiewające miasto”. Film ten został nakręcony w trzech wersjach językowych, w niemieckiej, francuskiej i angielskiej. To było wtedy normalne i często stosowane. Wyjątkowym był jednak fakt, że wszystkie wersje językowe Kiepura zaśpiewał sam. Robił to później również w innych swoich filmach. Sukces tego filmu był oszałamiający i Kiepura oddał się nowemu wtedy medium filmowi dźwiękowemu, nie zaniedbując jednak występów scenicznych. Nadal śpiewał koncerty i opery, często występował na galach i koncertach charytatywnych. Znany był również ze swoich “spontanicznych” koncertów, przed hotelem. na ulicy. na dachu samochodu, wszędzie tam, gdzie wyczekiwały na niego tłumy fanów.

W latach 1930-tych powstały w Niemczech kolejne filmy z Janem Kiepurą, które potwierdziły nie tylko jego talent muzyczny i aktorski, ale też na stałe wpisały się w kanon historii filmu muzycznego. Wśród nich takie jak: “Das Lied einer Nacht” (Pieśń nocy, 1932, produkcja niemiecka, reżyseria: Anatole Litvak, dodatkowe wersje angielska i francuska), “Ein Lied für dich” (Zdobyć cię muszę, 1933, niemiecko-francuska produkcja, reżyseria: Joe May i Henri-Georges Clouzot, dodatkowe wersje angielska i francuska), “Mein Herz ruft nach Dir” (Dla ciebie śpiewam, 1934, niemiecka produkcja, reżyseria: Carmine Gallone, dodatkowe wersje angielska i francuska), “Ich liebe alle Frauen” (Kocham wszystkie kobiety, 1935, niemiecko-francuska produkcja, reżyseria: Carl Lamac, niemiecka i francuska wersja), “Im Sonnenschein” (W blasku słońca, 1936, niemiecka produkcja, reżyseria: Carmine Gallone), “Zauber der Bohème” (Czar cyganerii, 1937, austryjacka produkcja, reżyseria: Géza von Bolváry). Ciekawostką jest też to, że Kiepura w prawie każdym swoim filmie śpiewał też co najmniej jedną pieśń po polsku.

A propos, podczas prac do filmu “Mein Herz ruft nach Dir” (Dla ciebie śpiewam) Jan Kiepura spotkał kobietę. z którą miał dzielić swoje całe życie - wspaniałą, węgierską śpiewaczkę i aktorkę Martę Eggerth. Wzięli ślub w 1936 roku i zostali ze sobą do końca życia. Spostrzegani byli jako wymarzona para. Razem śpiewali na największych scenach świata i razem kręcili najbardziej kasowe filmy tamtych lat. Ich największym wspólnym kinowym sukcesem był film “Zauber der Bohème” (Czar cyganerii).

Jan Kiepura wypowiadał się wielokrotnie krytycznie na temat nazistowskich Niemiec, dlatego od połowy 1938 roku wszystkie filmy Jana Kiepury i Marty Eggerth zostały zabronione w Niemczech. Wiadomość o rozpoczęciu Drugiej Wojny Światowej zastała Jana Kiepurę i Martę Eggerth podczas prac filmowych we Francji. Po krótkim pobycie w polskiej armii na uchodźstwie Jan Kiepura zdecydował się na wyjazd do USA. Ta decyzja na pewno nie przyszła mu łatwo, często bowiem podkreślał swoje polskie pochodzenie, swoją miłość do ojczyzny. Mimo wyjazdu Kiepura angażował się poza granicami ojczyzny na rzecz Polaków. Śpiewał na koncertach charytatywnych i w ten sposób zbierał i przekazywał pieniądze do kraju, n.p. dla “Funduszu Pomocy Polsce”. Razem ze swoją żoną wspierał europejskich uchodźców w USA, wiele osób otrzymało od niego pomoc w trudnych czasach.

W Ameryce Jan Kiepura dostał angaż w Metropolitan Opera w Nowym Jorku. Od tego momentu działał przede wszystkim w USA, w 1953 roku przyjął nawet amerykańskie obywatelstwo. Jan Kiepura żył w prawdzie w Ameryce, spędził jednak też sześć lat od 1948 do 1954 w Paryżu. To z Paryża organizował swoje europejskie trasy koncertowe. Stąd też przyjeżdżał chętnie do Niemiec, n.p. w roku 1952 był honorowym gościem festiwalu filmowego w Berlinie. W 1958 roku Jan Kiepura przyjechał po 19 latach nieobecności nareszcie znów do Polski. W jego ojczyźnie zaśpiewał aż 15 koncertów. Za każdym razem głośno i hucznie witany. To było dla niego i jego wielbicieli bardzo ważne, gdyż propaganda komunistyczna próbowała dyskredytować Kiepurę jako zdrajcę narodu.

Mimo to, że Kiepura śpiewał głównie w filmach, do końca życia był uwielbianym śpiewakiem operowym. Jeszcze w czerwcu 1966 roku podpisał nowy kontrakt artystyczny z Metropolitan Opera w Nowym Jorku. 15 sierpnia 1966 Jan Kiepura zmarł na zawał serca w swoim domu w Harrison (USA). Pochowany został w Warszawie. Uroczystością pogrzebowym na warszawskich “Powązkach” towarzyszyło 100 000 ludzi.

 

Adam Gusowski, marzec 2016 r.

 

Życiorys:
 

16.05.1902 urodzony w Sosnowcu

1912 - 1916 szkoła handlowa (przerwana przez I Wojnę Światową)

1916 członek Polskiej Organizacji Wojskowej

1916 członek Wolnej Szkoły Podchorążych

1919 członek I pułku Strzelców Bytomskich

1919 uczestnik I Powstania Śląskiego (wraca ranny do domu)

1920 uczestnik II Powstania Śląskiego

1920 powrót z frontu

1921 matura w Sosnowcu

1921 rozpoczyna studia prawa na Uniwersytecie Warszawskim

1921 początek nauki śpiewu u prof. Wacławy Brzezińskiej

1924 angaż w operze w Warszawie (chór)

1924 eksmatrykulacja na Uniwersytecie Warszawskim

1925 publiczne występy we Lwowie, Poznaniu i Warszawie

1926 angaż we Wiedniu, później Paryżu i Mediolanie

1927 koncerty w Krakowie, Warszawie i Wrocławiu

1930 - 1937 produkcje filmowe w Niemczech

1936 ślub z węgierską śpiewaczką i aktorką Martą Eggerth

1938 angaż w Metropolitan Opera w Nowym Jorku

1940 ostateczna emigracja do USA

1953 amerykańskie obywatelstwo

1948 - 1954 pobyt w Paryżu, występy w całej Europie

1965 - występy w Kolonii i Berlinie Zachodnim

15 sierpnia 1966 Jan Kiepura umiera na zawał serca w Harrison (Nowy Jork, USA)

Informacje uzupełniające:

W 1935 roku Jan Kiepura zaśpiewał koncert na otwarciu niemiecko-polskiego Instytutu na wyższej szkole imienia Lessinga w Berlinie. W pierwszym rzędzie galowego koncertu bił mu brawo zachwycony nim minister propagandy Niemiec Joseph Goebbels a minister rzeszy Hermann Göring energicznie ściskał dłoń Kiepury jeszcze na scenie, zaraz po jego koncercie. Zachwyt niemieckiego narodu i niemieckiej władzy nad Polakiem Janem Kiepurą był wtedy bezgraniczny. Druga Wojna Światowa zmieniła to dramatycznie.

Zachwyceni Janem Kiepurą mieszkańcy Wiednia podziękowali mu w szczególny sposób. Od 12 maja 1975 jedna z ulic 14 dzielnicy Wiednia, Hütteldorf, nazywa się “Jan-Kiepura-Gasse”.

Pociąg EuroNight-Expres polskich kolei z Warszawy przez Niemcy do Amsterdamu nazywa się “Jan Kiepura”.