Franciszek Nerowski (1911–1942) – szpieg ze Związku Polaków w Niemczech

W 1936 roku Franciszek zostaje powołany do Wehrmachtu. Krótko przed tym polski Konsulat w Olsztynie zwerbował go wraz z kilkoma innymi członkami ZPwN na agenta, w czym pośredniczył wydawca „Gazety Olsztyńskiej” Seweryn Pieniężny jun. (1890–1940). Franciszek działa pod wybranym przez siebie pseudonimem „Późny”, dostarczając wywiadowczej placówce w Szczecinie i Berlinie pod nazwą „Bombaj” kopię swojej książeczki żołdu, a także szczegółowe informacje o koszarach i jednostkach wojskowych w Prusach Wschodnich jak i inne poufne informacje. Kiedy w 1937 roku jego służba się kończy, zostaje przeniesiony do berlińskiego oddziału Banku Słowiańskiego. W Berlinie podejmuje dalsze działania szpiegowskie – zdaje raporty o przygotowaniach do wojny w mieście i próbuje zwerbować innych Polaków do współpracy w roli szpiegów.

W 1939 zostaje ponownie wcielony do Wehrmachtu i przebywając prawdopodobnie po raz pierwszy na terytorium II Rzeczypospolitej Polskiej, walczy podczas inwazji na Polskę oraz w kampanii francuskiej. W dodatku cały czas obawia się, że jego działalność szpiegowska może zostać odkryta. W liście do Pelagii zwierza się jej, pisząc:

„Boję się samego siebie. Boję się swoich snów, tego, że

we śnie zdradzę przypadkowo moje myśli i zamierzenia”[2].

I faktycznie, w trakcie napaści na Polskę niemieckie wojsko zdobywa akta polskiego wywiadu, a tym samym informacje na temat jego szpiegowskiej działalności. W październiku 1940 roku, kiedy Franciszek przebywa na urlopie z frontu u swojej siostry Otylii Pomaski (z d. Nerowskiej, 1912–1999) w Olsztynie, zostaje w jej domu aresztowany, po czym przewieziony do Berlina, bowiem wszystkie sprawy o zdradę stanu są rozpatrywane przez tamtejszy sąd wojskowy. Franciszek trafia do aresztu śledczego w więzieniu w Berlinie-Tegel i spędza w nim półtora roku.

10 lipca 1942 roku Sąd Wojenny Rzeszy (Reichskriegsgericht) skazuje go na karę śmierci. Franciszek zostaje uznany Polakiem, czy, jak czytamy w wyroku, „obywatelem Rzeszy narodowości polskiej”[3]. Z Berlina zostaje przewieziony do więzienia karnego w Brandenburgu-Goerden, które po więzieniu w Berlinie-Ploetzensee jest jednym z głównych miejsc kaźni na terenie nazistowskich Niemiec.