DWA RÓŻNE ŻYCIORYSY – WSPÓLNY LOS: Irena Bobowska – Bronisława Czubakowska

Miejsce Pamięci Berlin-Plötzensee. Wnętrze baraku, w którym odbywały się egzekucje.
Miejsce Pamięci Berlin-Plötzensee. Wnętrze baraku, w którym odbywały się egzekucje.

„Przyjmuję do wiadomości. Nie czuję się winną.”
 

Bronisława Czubakowska, do urzędnika prokuratury na wiadomość, iż wykonanie wyroku przez ścięcie gilotyną nastąpi dzień później, 15 sierpnia 1942 roku, o godzinie 5.27[10].

Bronisława Czubakowska urodziła się 9 lipca 1916 roku w Zgierzu – niewielkiej miejscowości w pobliżu Łodzi. Ojciec był robotnikiem a matka gospodynią domową. Zmarła kiedy Bronisława była jeszcze dzieckiem. 9 listopada 1939 roku włączono Łódź – a więc i gminę i miasto Zgierz – do tzw. „Kraju Warty” (Wartheland). Od momentu wkroczenia na te tereny Niemców Polaków obowiązywał bezwarunkowy przymus pracy. Do pracy w Rzeszy, niemieckie urzędy pracy werbowały początkowo robotników na zasadach dobrowolności. Jednak już na przełomie wiosny i lata 1940 roku sięgnięto po drastyczną metodę pozyskanie taniej (w wielu przypadkach niewolniczej) siły roboczej[11]. Służyły temu niespodziewane aresztowania miejscach publicznych. Jedną z kwietniowych ofiar takiej „łapanki” była właśnie Bronisława Czubakowska. Skierowaną ją do zakładów przerobu juty (Fein-Jute-Garn-Spinnerei) w oddalonym od Berlina ca. 85 km Brandenburgu nad Hawelą.

W fabryce juty obok załogi niemieckiej pracowało 250 robotnic przymusowych z Polski. Produkowano tu nie tylko wyroby z juty na zamówienie szeregu cywilnych firm, ale i przemysłu zbrojeniowego. Istniały także powiązania ekonomiczne z obozami koncentracyjnymi III Rzeszy. Fabryka ta należała więc do kategorii tzw. „Spekulantów wojennych” – (Kriegsgewinnler) – a więc firm czerpiących zyski z produkcji na rzecz „zbrojeniówki”.

 

Co wydarzyło się 12 lipca 1941 roku i w dni następne?
 

Z protokołów przesłuchań odnalezionych w archiwum gestapo wynika, że Czubakowska w ten dzień właśnie, w ubikacji dla niemieckich pracowników, podpaliła znajdujące się w drewnianej skrzynce skrawki papieru gazetowego służące jako papier toaletowy. Naftę i zapałki otrzymać miała od innej Polki, z którą pracowała. Kilka minut później – już w toalecie dla robotnic przymusowych – inna z obecnych tam pracownic poczuła swąd spalenizny i wraz z Czubakowską zgasiły ogień. Bronisława Czubakowska wielokrotnie zmieniała zeznania, by ostatecznie 25 lipca, na kolejnym przesłuchaniu, oświadczyć, że sama bez niczyjej pomocy i przez nikogo nie podżegana, podłożyła ogień[12].

 

[10] Cytat za: Katalog do wystawy (wersja skrócona) „Losy Polaków. Życie i śmierć Bronisławy Czubakowskiej.” Poczdam 2006

[11] O warunkach pracy robotnic przymusowych z Polski pisałem w artykule „Meine Kinder aus Lodz” 

[12] Cytat za: Katalog do wystawy (wersja skrócona) „Losy Polaków. Życie i śmierć Bronisławy Czubakowskiej.” Poczdam 2006

Mediateka
  • Miejsce Pamięci Berlin-Plötzensee

    Wnętrze baraku, w którym odbywały się egzekucje
  • Miejsce Pamięci Berlin-Plötzensee

    Widok od strony dziedzińca z Murem Pamięci
  • Miejsce Pamięci Berlin-Plötzensee

    Barak widziany od strony nieistniejącego dziś skrzydła więzienia
  • Miejsce Pamięci Berlin-Plötzensee

    Jedna z tablic informacyjnych. Tu: o polskim małżeństwie z okolic Konina. Skazani na śmierć za pomoc rosyjskiemu jeńcowi
  • Miejsce Pamięci Berlin-Plötzensee

    Sala dokumentująca historię więzienia oraz rolę aparatu sprawiedliwości w III Rzeszy
  • Miejsce Pamięci Berlin-Plötzensee

    Kopia rachunku wystawiona rodzinie skazanego na śmierć
  • Miejsce Pamięci Berlin-Plötzensee

    Informacja o Bronisławie Czubakowskiej z archiwum placówki
  • Bronisława Czubakowska

    Grafika na podstawie portretu pamięciowego
  • Anulowanie wyroku na Bronisławę Czubakowską

    Decyzja prokuratora naczelnego przy sądzie krajowym Landu Brandenburgia (29.04.2005 r.)
  • Anna Krenz i performance grupy Dziewuchy Berlin poświęcony Irenie Bobowskiej

    Berlin 8.03.2021 r.
  • Anna Krenz i performance grupy Dziewuchy Berlin poświęcony Irenie Bobowskiej

    Berlin 8.03.2021 r.
  • Tablica pamiątkowa w Poznaniu (2012 r.)

    Na skwerze im. Ireny Bobowskiej