Zakazana miłość - Księżniczka Eliza Radziwiłł i książę Wilhelm Pruski

Chcąc uciec przed swoimi problemami, Wilhelm pośpiesznie wyjechał do nadreńskich prowincji i do Niderlandów. Cały Berlin, poinformowany przez prasę o wyjeździe księcia, już od dawna uczestniczył w tym dramacie. Tymczasem szwedzki książę Oskar, dla którego nierówność stanowa najwyraźniej nie była żadnym problemem, zabiegał o rękę Elizy. Dzień swoich 25. urodzin, w którym w zasadzie zamierzał poślubić Elizę, Wilhelm spędził w Holandii. W listach do Wilhelma wolno było Elizie poruszać tylko „bezpieczne“ tematy, on zaś, gdy chciał przesłać jej jakąś wiadomość, pisał ją do jej matki. Od swojej siostry Charlotty z Rosji otrzymał w prezencie miniaturowy portret Elizy, który prawdopodobnie aż do jego śmierci w roku 1888 stał na jego biurku.

Po powrocie do Berlina Wilhelm zlecił dwóm berlińskim prawoznawcom wykonanie kontrekspertyzy. Chłodna i oficjalna rozmowa z królem wzbudziła w nim chęć sprzeciwu. Zaczęło ponownie dochodzić do spotkań Elizy i Wilhelma w teatrze, na przyjęciach w domu Radziwiłłów oraz do rozmów w ogrodzie pałacu przy Wilhelmstraße, których treści książę skrzętnie zapisywał w formie dialogu. „Na całym świecie tylko ona!“ - wyznał, stwierdzając równocześnie, że jest ona „szczęściem“ jego życia. Kontropinie brały oczywiście jego stronę i były natychmiast odrzucane przez ministrów i dyrektora policji Kamptza. 28 lipca 1822 roku cała rodzina Radziwiłłów udała się na Śląsk, do pałacu w Ciszycy koło Kowar, w Kotlinie Jeleniogórskiej, której malownicza, położona u stóp Karkonoszy i otoczona sudeckimi wzgórzami okolica, przyciągała pruskich arystokratów, między innymi licznych przyjaciół Radziwiłłów, którzy w XIX w. wznieśli tu niemal trzydzieści pałaców, dwory i parki. Pałac w Ciszycy, zbudowany z udziałem architekta i budowniczego Bramy Brandenburskiej Carla Gottharda Langhansa, otoczony rozległym parkiem krajobrazowym, został wynajęty przez księcia Radziwiłła na okres pięciu miesięcy jako rezydencja letnia, jednak jego rodzina przez następne osiem lat nie wróciła do Berlina.

Tymczasem tajny radca Raumer przedstawił kolejne trzy ekspertyzy określające stały związek obojga kochanków jako „mezalians“, który podkopałby hierarchiczną strukturę rodu Hohenzollernów. Poproszony o wydanie opinii w tej sprawie minister spraw zagranicznych Prus, hrabia Christian Günther von Bernstorff, nie czuł się w stanie ocenić kwestii równego urodzenia, choćby dlatego, że Radziwiłłowie należeli do arystokracji polskiej a nie do niemieckiej, w związku z czym zasugerował królowi, aby ten wydał oświadczenie o równości urodzenia. Książę koronny Fryderyk Wilhelm, któremu szczęście brata leżało na sercu, stanowczo potępił wszystkie te ekspertyzy i intrygi „nadwornych pochlebców“ i gorliwie spierał się ze swoim wujem, wielkim księciem Jerzym, również zlecającym podobnego rodzaju ekspertyzy. W czasie gdy Wilhelm towarzyszył swojemu ojcu i braciom w drodze na kongres monarchów w Weronie, Eliza ukończyła 19. rok życia. „Bez Elizy nie wyobrażam sobie już mojego szczęścia w życiu“ - napisał Wilhelm do jej rodziców.

Radziwiłłowie postanowili nie wracać do Berlina, aby nie narażać Elizy na dalsze plotki. Natomiast fakt niewyrażenia przez króla zgody na ślub odbierali teraz jako niebywałą obrazę, tym bardziej, że księżna Luiza była spokrewniona z królem. Nie tylko oni, ale także Wilhelm przypuszczali, że w tej sprawie zadecydowały pobudki polityczne, ponieważ książę Radziwiłł - nie tylko na kongresie wiedeńskim, ale i w rozmowach z królem - opowiedział się za odbudową państwa polskiego, pod ewentualnym przewodnictwem Prus. Taki sam pogląd miał również baron Rzeszy Heinrich vom und zum Stein, przyjaciel księżnej, czy też najlepsza przyjaciółka Elizy, Luiza von Kleist, której narzeczony należał do buntowniczych polskich studentów. W maju 1823 roku rodzina Radziwiłłów przeniosła się do Poznania i zamieszkała w pałacu namiestnika. Eliza zaczęła tworzyć krąg polskich przyjaciółek oraz interesować się polską kulturą i historią.

Podczas gdy Wilhelm i Eliza za pośrednictwem członków ich rodzin wymieniali między sobą krótkie wiadomości, suszone kwiaty i liście, drobne skarby oraz kosmyki włosów, wściekły na bezczelność Raumera książę koronny na własną rękę zaczął badać historię rodu Hohenzollernów, napisał własną opinię, w której skrytykował ekspertyzy księcia Wittgensteina, i polecił królowi, by w końcu podjął jakąś decyzję. Król pod dwoma względami dał się ubłagać: wyraził zgodę na ślub księcia koronnego z katolicką księżniczką Elżbietą Bawarską oraz pozwolił Wilhelmowi na podróż do Petersburga – przez Poznań! – w celu odwiedzenia siostry Charlotty. Wilhelm zrewanżował się jednak lekceważącym zachowaniem wobec króla, kiedy dowiedział się, że nowa synowa króla, Elżbieta, pochodzi - przez elektora Palatynatu, księcia Karola Filipa - w bezpośredniej linii od księcia Bogusława Radziwiłła. Wittgenstein sporządził kolejną, dwudziestą drugą ekspertyzę w sprawie zbliżającego się „mezaliansu“ z księżniczką Radziwiłł, gdyż nie wywodziła się ona z suwerennej dynastii.