Strony Pełny tekst

„Obóz Polaków” w miejscowości Lahde nad Wezerą

Od momentu przekroczenia Renu przez 21. Grupę Armii aliantów pod koniec marca 1945 roku, tuż za nacierającymi wojskami lądowymi postępowały szeregi tak zwanych „Military Government Detachments” (oddziały Zarządu Wojskowego), które podczas zajmowania północno-zachodnich Niemiec natychmiast przejmowały nieograniczoną władzę na wszystkich szczeblach administracji, od powiatów wzwyż. Do głównych zadań tych oddziałów należało: „Przywrócenie oraz zachowanie prawa i porządku, nadzór i opieka nad ‘Displaced Persons’, ochrona mienia będącego własnością aliantów, uwięzienie zbrodniarzy wojennych, wykorzenienie ideologii nazistowskiej oraz zorganizowanie i uruchomienie zaufanej administracji niemieckiej”. (SHAEF, Handbook for Military Government in Germany, prior to defeat or surrender, December 1944).

„DPAC Lahde”, obóz „Lahde”, miejscowość Lahde. Dwaj DP-isi pozują do pamiątkowego zdjęcia przed „Hotel Tonne” (na drugim planie). Na początku znajdowała się tu główna kwatera 65. i 129. zespołu organizacji UNRRA.

Russell Panczenko

Utworzenie „Displaced Persons Assembly Centre Lahde/Weser”

Oddziały Zarządu Wojskowego stoją przed trudnym zadaniem objęcia niemieckiej administracji cywilnej, kontrolowania jej pracy oraz przygotowania się między innymi do rozwiązywania problemów wielu tysięcy „Displaced Persons” (tzw. DP-isi, czyli osoby cywilne, które podczas II wojny światowej przymusowo znalazły się poza terytorium swoich państw - przyp. tłum.). W tym celu, od 9.4.1945 roku, 127 Oddział zakłada na północnych peryferiach miejscowości Lahde nad Wezerą obóz zborny dla DP-isów (Displaced Persons Assembly Centre, w skrócie DPAC). Tu, nad Wezerę, trafią tysiące uwolnionych jeńców wojennych, przymusowych robotników i więźniów, uciekających z objętych walkami okolic Hanoweru. W pierwszej fazie budowy obozu i na czas jego wyposażania wykorzystuje się potencjał kwaterunkowy w istniejących obiektach obozowych w okolicach miejscowości Lahde. Zaliczają się do nich: były „Arbeitserziehungslager” (obóz pracy wychowawczej) hanowerskiej Gestapo, „Ostarbeiterlager” (obóz pracy dla robotników ze wschodu) dla byłych przymusowych robotników z Rosji oraz inne kompleksy baraków położone w samej miejscowości, przede wszystkim w pobliżu miejsca budowy elektrowni.

Nad Wezerę oddelegowane zostają oddziały (bryt.) 3 Dywizji Piechoty, które od 8.4.1945 roku stacjonują tam jako władza porządkowa. Potencjał kwaterunkowy w obozowych barakach jest bardzo szybko wykorzystany. Do połowy kwietnia 1945 roku podejmowane są działania na rzecz zakwaterowania DP-isów: ewakuacja znacznej części miejscowości Lahde i krótko potem następnych siedmiu miejscowości w jej obrębie. Miejscowa ludność przenosi się do lokali zastępczych w sąsiednich gminach. Pod zarządem 127 Oddziału, stacjonującego w miejscowości Lahde, znajdują się początkowo również nowo powstałe obozy dla DP-isów w miejscowościach: Meerbeck, Steinhude oraz Loccum. Największą grupę w „DPAC Lahde” stanowili DP-isi narodowości polskiej, dlatego do dziś jest on często nazywany potocznie „Obozem Polaków”.

Przejęcie zarządzania obozami przez UNRRA

Po kapitulacji Niemiec, zarządzanie obozami dla DP-isów przejmują zespoły „Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Pomocy i Odbudowy” (United Nations Relief and Rehabilitation Administration, w skrócie UNRRA). Nadzór nad działalnością zespołów UNRRA w poszczególnych obozach obejmują oddziały Zarządu Wojskowego.

Po czasie okazało się jednak, że UNRRA jest w stanie tylko w bardziej ograniczonym niż to wcześniej planowano zakresie przejąć wszystkie obozy dla DP-isów w brytyjskiej strefie okupacyjnej. Z tego i innych powodów niektóre obozy dla cudzoziemców w brytyjskiej strefie - również „DPAC Lahde” - pozostają pod nadzorem oddziałów Zarządu Wojskowego do Spraw Pomocy („Relief” Detachments).

Przestępczość w kontekście obozów dla DP-isów

W latach 1945-1946 na terenie okupowanych Niemiec coraz częściej dochodzi do aktów zemsty i napadów DP-isów wielu narodowości na miejscową ludność. W pierwszym roku po wojnie, przypadki zabójstw, rozbojów i innych aktów przemocy wstrząsają również regionem nad Wezerą. Dowiedzionym faktem jest również to, że napadów rabunkowych wspólnie z DP-isami dopuszczają się także Niemcy. Łup często jest ukrywany w mieszkaniach niemieckich wspólników, aby nie można było go znaleźć w obozie. Te przestępstwa osiągają punkt kulminacyjny w przebiegu roku 1945; od roku 1946 odnotowuje się ich spadek.

Sposób postępowania brytyjskich władz okupacyjnych wobec DP-isów narodowości polskiej uwzględniał swego czasu - zapewne z uwagi na politykę zagraniczną - udział polskich oddziałów piechoty i jednostek lotniczych pod alianckim dowództwem w walkach drugiej wojny światowej przeciw III Rzeszy. Niektóre z tych oddziałów pozostają w służbie brytyjskiej armii również bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej. W skład „Brytyjskiej Armii Renu” (British Army of The Rhine, w skrócie BAOR) wchodzą także nowo utworzone jednostki cywilne, takie jak Civil Mixed Labour Organisation (CMLO) czy też Mixed Service Organisation (MSO). Zatrudniani w nich są również polscy DP-isi.