„Narodowiec“ – Polska gazeta narodowa w Zagłębiu Ruhry

Co ciekawe, obaj wydawcy pisma, Michał (Michael) Kwiatkowski i Josef Pankowski, podobnie jak inni współpracownicy, pracowali wcześniej w redakcji „Wiarusa Polskiego“ albo na etacie, albo jako freelancerzy. Obie gazety na pierwszy rzut oka niemal nie odróżniały się od siebie, więc pojawienie się na rynku „Narodowca“ było zrozumiałe pewnie tylko dla wtajemniczonych. I tak, jeszcze w 1914 roku, Prezydent Policji w Bochum uważał, że dominującą rolę odgrywa (prawdopodobnie) kwestia "osobistej pychy". Kwiatkowski i Brejski, czołowi przywódcy i organizatorzy polskiego ruchu na Zachodzie, kłócą się, kto z nich jest bardziej radykalny i każdy z nich twierdzi, że jest głównym inicjatorem Kongresu Polskiego w Holandii. (Wierzą oni) również, że mogą polecać siebie Polakom, przypisując sobie nieustanną wrogość wobec niemieckiego duchowieństwa jako szczególną zasługę dla "narodowej sprawy".[3] Jest to pogląd, który w niemieckiej historiografii na temat obu gazet dominuje do dziś.

W rzeczywistości jednak w przypadku wydania „Narodowca“ wcale nie chodziło w pierwszej linii o ową „osobistą pychę“, która na pewno jakąś rolę odgrywała, czy o rywalizację o to, kto jest najbardziej zagorzałym germanofobem, lecz o znaczące różnice poglądów politycznych. „Narodowiec“ oraz „Wiarus Polski“ to organa prasowe dwóch nurtów politycznych istniejących i rywalizujących ze sobą także w kraju pochodzenia polskojęzycznych imigrantów robotniczych w Niemczech. Nurtów, które w kilku istotnych punktach miały różne koncepcje dotyczące pracy polskojęzycznych katolickich migrantów. To, co ich łączyło, to odrzucenie dawnej polskiej szlachty i magnaterii z ich pretensjami do przywództwa narodowego oraz z ich organizacjami politycznymi. W przeciwieństwie do nich, oba wspomniane nurty polityczne opowiadały się za równymi prawami wszystkich klas społecznych. Politycznym wyrazem tego poglądu była ideologia solidarności społecznej: każda klasa społeczna spełnia - zarówno w narodzie jak i we wspólnym państwie - swoje zadania i dlatego należy je szanować oraz zapewnić im podstawy bytu. Miały one również wspólny cel, którym było budowanie i wzmacnianie poczucia narodowego migrantów robotniczych. Zasadniczym środkiem do realizacji tego celu było zakładanie i łączenie polskich organizacji zmierzające do powstawania polskiej społeczności „na obczyźnie“, jak nazywano obszary osiedlania się imigrantów. W ten sposób zamierzano zagwarantować możliwie dużą rzeszę osób, które powrócą do kraju w przypadku powstania nowego państwa polskiego. Zgodność obu nurtów dotyczyła także bezwzględnie antysocjalistycznego charakteru polskiego ruchu narodowego oraz zachowywania i wzmacniania w nim katolicyzmu. Gdy z kolei chodzi o to, jakie znaczenie należy przypisać charakterowi środowiska polskich imigrantów robotniczych w Zagłębiu Ruhry oraz jaką rolę „w ojczyźnie“ i wśród emigrantów „na obczyźnie“ powinny odgrywać organizacje polityczne endecji i tworzącej się chadecji, zdania były podzielone. Wydawca gazety „Wiarus Polski“, Jan Brejski, a tym samym sama gazeta,[4] opowiadał się za daleko idącą niezależnością emigracji robotniczej „na obczyźnie“, zarówno pod względem politycznym jak i organizacyjnym, oraz, jako zwolennik Ludowców - politycznego ruchu ludowego działającego na obszarach pochodzenia migrantów oraz reprezentującego prostych ludzi - przypisywał centralną rolę charakterowi środowiska polskich emigrantów robotniczych. Jego zdaniem polskie siły narodowe tylko w ten sposób mogły zwiększyć swój wpływ na klasowo świadomą część polskich robotników „na obczyźnie“.