Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi Piastowie: Bolesław III Krzywousty – rok 1115

Bolesław III i Salomea z Bergu jako małżeństwo cały czas dbali o „żywą wymianę kulturalną”. Röckelein uważa, że „pozostałości ówczesnego obrotu towarowego”, szczegółowo udokumentowanego w rękopisach mnichów Bertolda [niem. Berthold] i Ortlieba, można podziwiać do dziś w rodowym klasztorze hrabiów Bergu w Szwabii – (dawnym) opactwie Zwiefalten. Obecnie znajdująca się w zbiorach Wirtemberskiej Biblioteki Krajowej (Württembergischen Landesbibliothek) kronika opactwa z XII w. zawiera skrupulatne zestawienie przekazanych przez małżonków darów, w której odnotowano nawet ich wartość pieniężną[7]. Z listy tej wynika, że Bolesław ofiarował klasztorowi między innymi czarną, wyszywaną w białe woły kapę, a także złote i srebrne naczynia [liturgiczne, przyp. tłum.] oraz cenne futra, zapewne wykonane w Polsce. Z kolei Salomea podarowała opactwu złotą stułę, dwie jedwabne alby, srebrny dzban, skrzynkę z kości słoniowej ze złoceniami, czerwony płaszcz ze złotym obszyciem i inny przetykany złotem płaszcz przeznaczony na ornat oraz bogato zdobione osłony na tylne oparcia ławek. Niektóre tkaniny były prawdopodobnie pochodzenia orientalnego. 

W 1139 roku, rok po śmierci Bolesława, Salomea ofiarowuje konwentowi żeńskiemu podwójnego klasztoru Zwiefalten „najcenniejszy prezent”, a mianowicie „swoją córkę Gertrudę, jako zakonnicę” – pisze Röckelein. Kolejne hojne dary przekazuje podczas pobytu zwiefalteńskich mnichów w Polsce; są one zadośćuczynieniem, po tym, jak wraz z synami postanowiła nie oddać do klasztoru trzyletniej córki Agnieszki, lecz zaręczyć ją z jej rówieśnikiem, księciem kijowskim Mścisławem. W opisie tego wydarzenia wśród darowanych przedmiotów kronikarz klasztorny wymienia: „100 funtów srebra, ornat ze złotym haftem, złoty krzyż o wadze ponad 4 grzywien [...], stuła ozdobiona złotem z manipularzem, pas, dalmatyka w całości utkana ze złota, o wartości co najmniej 50 grzywien, tunicella utkana ze złota […], jedwabna zasłona, skrzynka z kości słoniowej, przepiękny kryształ, trzy konie, dwie uncje złota, dwa futra […], mitra biskupia z rękawiczkami, o wartości 4 grzywien, trzy palia i inne mniejsze podarki”, dodając, że wszystko dotarło do klasztoru bez uszczerbku, mimo tak dalekiej podróży i zagrożeń ze strony napotykanych rabusiów. Prócz tego ofiarowuje opactwu kosztowne relikwie ze spuścizny Bolesława, w tym prawą rękę pierwszego męczennika św. Szczepana (patrz zdj. poniżej), a także relikwie z bizantyjskiego dworu cesarskiego, które trafiały do Kijowa w posagach wydawanych za mąż księżniczek[8].

W obu dziesięcioleciach po ślubie działania Bolesława III skupiają się na podboju i chrystianizacji Pomorza. W wyprawach z lat 1116, 1119 i 1121 zdobywa ziemie u ujścia Odry, Pomorze Zachodnie i dwa główne grody – Kamień Pomorski i Szczecin oraz pokonuje księcia pomorskiego Warcisława I (ur. ok. 1100, zm. 1148), założyciela dynastii Gryfitów, którego zmusza do płacenia Polsce rocznego trybutu i zobowiązuje do przeprowadzenia chrystianizacji Pomorza. (Gryfici utrzymają władzę na Pomorzu aż do wymarcia ich rodu w 1637 roku.) W 1124/1125 roku, po pierwszych nieudanych próbach chrystianizacyjnych, Bolesław powierza tę sprawę biskupowi Ottonowi z Bambergu [niem. Otto I. von Bamberg], który w 1088 roku zaaranżował ślub jego ojca z Judytą Marią Salicką [niem. Judith von Schwaben], i wysyła go w pierwszą podróż misyjną na Pomorze Zachodnie. W tym czasie Warcisław, prawdopodobnie z pomocą Polaków, podbija tereny osadnictwa wieleckiego, na zachód od ujścia Odry aż do jeziora Müritz [Pojezierze Meklemburskie, przyp. tłum]. 

[7] Ortlieb [von Zwiefalten], De fundatione monasterii Zwivildensis libri 2, XII w., 55 kart, Cod.hist.qt.156, Württembergische Landesbibliothek, Stuttgart, źródło online: http://digital.wlb-stuttgart.de/sammlungen/sammlungsliste/werksansicht/?no_cache=1&tx_dlf%5Bid%5D=4299&tx_dlf%5Bpage%5D=91&tx_dlf%5Bdouble%5D=0&cHash=34c7d13f12107198b75a20e24fe99c70

[8] H. Röckelein, Heiraten, ein Instrument hochmittelalterlicher Politik, [w:] Der Hoftag in Quedlinburg 973. Von den historischen Wurzeln zum Neuen Europa, red. A. Ranft, Berlin 2006, s. 131-133. – Po sekularyzacji klasztoru Zwiefalten w 1803 r. majątek klasztorny przewieziono do Stuttgartu, gdzie część obiektów została przetopiona. Pojedyncze relikty, wśród nich prawa ręka św. Szczepana umieszczona w relikwiarzu wykonanym w 1624 r. przez Augsburskiego Mistrza, znajdują się obecnie w publicznie dostępnych zbiorach parafii w Zwiefalten (szczegółowe informacje na temat św. Szczepana na portalu Ökumenisches Heiligenlexikon: https://www.heiligenlexikon.de/BiographienS/Stephanus.htm).