Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi Piastowie: Bolesław III Krzywousty – rok 1115

W 1115 roku Bolesław III Krzywousty (ur. 1086, zm. 1138), książę Polski, poślubia Salomeę z Bergu [niem. Salome von Berg] (ur. ok. 1099, zm. 1144), córkę Henryka I hrabiego Bergu [niem. Graf Heinrich I. von Berg] (zm. 1116).

Bolesław III przyszedł na świat w Krakowie w 1086 roku, jako syn księcia Polski Władysława I Hermana (ur. 1044, zm. 1102) i jego żony Judyty Przemyślidki (ur. 1056/1058, zm. 1086), córki czeskiego króla Wratysława II. W tym czasie Piastowie byli już pozbawieni godności królewskiej. Stało się to za sprawą stryja Bolesława, Bolesława II Śmiałego zwanego też Szczodrym, który w 1076 roku, ignorując znajdującego się w opresji króla Niemiec Henryka IV Salickiego [niem. Heinrich IV.], koronował się na króla Polski. Długo nim jednak nie był, ponieważ w wyniku zbrojnego buntu musiał uciec na Węgry. Władzę w Polsce przejął wtedy jego brat Władysław I Herman, aczkolwiek nie sięgnął po godność królewską. Co więcej, politykę państwa powierzył swojemu palatynowi Sieciechowi. Jeszcze za życia Władysława Hermana jego trzecia żona, Judyta Maria Szwabska (ur. między 1047 a 1054, zm. 1105) i Sieciech wykorzystywali synów Władysława – starszego Zbigniewa i młodszego Bolesława – dla własnych celów. Ostatecznie bratobójcza wojna między Zbigniewem i Bolesławem zakończyła się podziałem Polski w 1102 roku, w wyniku którego Zbigniew dostał Wielkopolskę, Kujawy i Mazowsze, a Bolesław III stał się władcą Śląska i Małopolski. 

Jak sądzi historyk Eduard Mühle (*1957), do dziś trwa spór o to „czy podział władzy między Zbigniewem i Bolesławem został dokonany w oparciu o równoprawną czy o hierarchiczną relację [braci]”[1]. Wiadomo tylko, że roszczenie do panowania nad całym regnum Poloniae jeszcze przez dłuższy czas pozostaje nieuregulowane. Po wyprawach przeciwko pogańskim Słowianom na Pomorzu w latach 1107/1108 Bolesław wygania swojego starszego brata z kraju i rusza na Czechy. Zbigniew zwraca się do króla Niemiec Henryka V Salickiego [niem. Heinrich V.] o pomoc, na co ten żąda od Bolesława pokojowego podziału władzy, a gdy do tego nie dochodzi, wyprawia się przeciw Polsce i w 1109 roku oblega Głogów. Jednak cała ta wyprawa też nie przynosi oczekiwanego rezultatu[2]. Ostatecznie Bolesław kupuje pokój ze Świętym Cesarstwem Rzymskim Narodu Niemieckiego, godząc się na płacenie trybutu i na powrót Zbigniewa w 1112/1113 roku. Krótko potem każe oślepić brata, przyczyniając się w ten sposób do jego śmierci. W odpowiedzi na to dostojnicy kościelni i świeccy domagają się pokuty w formie pielgrzymki; po jej zakończeniu w 1113 roku w Gnieźnie Bolesław zostaje ponownie przyjęty do kościoła. Konsekwencją dramatycznych zatargów o sukcesję było wprowadzenie senioralnego systemu władzy, tzw. senioratu, który miał polegać na przejęciu władzy zwierzchniej nad Polską przez najstarszego przedstawiciela rodu i obowiązywać po śmierci Bolesława III[3].

Polityka zagraniczna Bolesława III opierała się zarówno na sojuszach militarnych jak i na licznych aliansach małżeńskich – ze wszystkimi najważniejszymi państwami ościennymi jak Rusią Kijowską, Czechami, Węgrami, Pomorzem, saksońską Marchią Północną, Danią, Austrią oraz różnymi rodami książęcymi. W 1102 roku sam poślubił ruską księżniczkę Zbysławę kijowską, córkę wielkiego księcia kijowskiego Świętopełka II, zapewniając sobie wpływy na Rusi Kijowskiej, podobnie jak uczynili to jego przodkowie, czyli Bolesław I Chrobry, Kazimierz I Odnowiciel czy Bolesław II, który zgodnie z przekazem miał poślubić Wyczesławę, córkę wielkiego księcia kijowskiego Światosława II. Około 1126 roku doprowadził do ożenku pochodzącego z tego związku najstarszego syna Władysława II Wygnańca, przyszłego księcia seniora Polski i założyciela śląskiej linii Piastów, z Agnieszką austriacką [niem. Agnes von Babenberg], córką margrabiego austriackiego Leopolda III i wnuczką cesarza Henryka IV. 

[1] E. Mühle, Die Piasten. Polen im Mittelalter, München 2011, s. 37.

[2] N. Kersken, P. Wiszewski, Neue Nachbarn in der Mitte Europas. Polen und das Reich im Mittelalter, seria: „WBG Deutsch-Polnische Geschichte”, t. 1, Darmstadt 2020, s. 40 i nast.

[3] E. Mühle, Die Piasten. Polen im Mittelalter, München 2011, s. 39.