Adam Szymczyk i documenta 14

W Atenach spora liczba tych artystycznych wydarzeń odnosiła się do miejsc, w których te wydarzenia się odbywały. Tak działo się na przykład w przypadku performance'u tanecznego w Muzeum Archeologicznym Pireus, podczas którego 15 artystów prezentowało różne sekwencje ruchu. Stanowiły one elementy choreografii ateńczyka Kostasa Tsioukasa, która miała przywołać nowe spojrzenie na prezentowaną w muzeum sztukę antyczną: „Celem jest“, jak powiedział Pierre Bal-Blanc, „wprowadzenie ruchu do Muzeum Archeologicznego. Chodzi o otwarcie nowych perspektyw, ale bez urządzania wielkiego spektaklu.“[24] Z kolei we współpracy z grecką stacją telewizyjną ERT przygotowano cotygodniowy program pod tytułem „Keimena“, w którym przedstawiano filmy dokumentalne i fabularne. Program był emitowany do połowy września 2017 roku, w każdy poniedziałek o północy.[25]

14. edycja documenta spotkała się z wieloma zarzutami: W Atenach zarzucono jej złą i nieprofesjonalną prezentację obiektów i instalacji, brak napisów oraz niedostateczne komunikowanie wydarzeń,[26] a w Kassel - „prezentację bez polotu“ odzwierciedlającą nudę, „którą Szymczyk od samego początku odczuwał w mieście powstania documenty“.[27] Po otwarciu w Atenach krytyka stwierdziła, że „skierowanie się na etnologię“ jeszcze nigdy nie było tak silne jak tym razem, oraz że „odwieczne pytanie o różnicę między sztuką a kultem chyba już raczej nikogo nie interesuje“.[28] Z kolei po otwarciu w Kassel prasa pisała: „Trudno oprzeć się wrażeniu, że zbyt duży zespół kuratorów sięgnął po drugorzędne prace z możliwie najdalszych zakątków świata, aby zademonstrować brak zainteresowania publiczności obecnym stanem rzeczy w sztuce.“[29] Wszystko to jest najwyraźniej rezultatem teoretycznej nadbudowy, której skuteczność podsumował Szymczyk, mówiąc, że jest „niemalże niemożliwe“, aby „realizować projekt wychodzący z wnętrza struktury organizacyjnej oraz z pozycji instytucji kultury subwencjonowanej przez państwo ..., a który byłby skierowany na udzielanie wypowiedzi politycznych.“[30]

Mimo to dla Szymczyka, jak stwierdził w wywiadzie udzielonym reżyserce filmu dokumentalnego Nataschy Pflaumbaum, 14. documenta jest poszukiwaniem sztuki zmieniającej świat, i to poza establishmentem: „Chciałbym, żeby ta wystawa zmieniła system, w którym dziś funkcjonuje sztuka współczesna, system, który jest skostniałym układem różnych instytucji, system, w którym funkcjonuje coś na kształt łańcucha pokarmowego, w którym muzea, wystawy, targi sztuki, artyści, galerie, kolekcjonerzy, instytucje państwowe, wydające jakieś tam pieniądze na sztukę współczesną, są zależne od siebie nawzajem. Taki system zdaje się być niewystarczający, by przywrócić sztuce jej siłę, dzięki której mogłaby zmienić coś w społeczeństwie.“[31] Zdaniem Pflaumbaum część tej zmiany urzeczywistniła się w Atenach: „W kwietniu, podczas otwarcia 14. documenta Ateny przyciągnęły sporo uwagi. Ateny są upojone, upojone sztuką. Świat spogląda na Ateny z takim zainteresowaniem, o jakim Adam Szymczyk, dyrektor 14. documenta, chyba nawet nie śmiał marzyć. Jego pomysł wystawy w Atenach urzeczywistnił się. Sala koncertowa Megaron jest pełna dziennikarzy i ekspertów sztuki. A na scenie są wszyscy artyści 14. documenta. Cóż za przesłanie!“[32]