Wilhelmshaven
Według oficjalnych informacji na cmentarzu pogrzebano ponad 700 ofiar drugiej wojny światowej. Oprócz kwatery z więźniami obozów koncentracyjnych i robotników przymusowych na cmentarzu znajduje się także kwatera ze szczątkami 97 radzieckich jeńców wojennych z obozu „Schwarzer Weg”, zmarłych głównie pod koniec 1941 r. w wyniku ciężkiej pracy, chorób i niewystarczającego wyżywienia, jak również 77 straconych żołnierzy Wehrmachtu oraz blisko 300 ofiar nalotów alianckich, wśród nich prawdopodobnie 2 Polaków.
Obóz „Banter Weg” został utworzony dopiero we wrześniu 1944 r., gdy wraz z gwałtownie pogarszającą się sytuacją wojenną Niemiec rosło zapotrzebowanie na tanią siłę roboczą. Robotnicy pracowali przede wszystkim w zakładach zbrojeniowych i w stoczni niemieckiej marynarki wojennej lub przy usuwaniu zniszczeń powstałych w wyniku coraz częstszych i skuteczniejszych nalotów alianckich i przy rozbrajaniu niewypałów, które często kończyły się śmiercią więźniów. Obóz był przepełniony, a wyżywienie i ubranie więźniów były niewystarczające. Panowały gruźlica i inne choroby zakaźne, brakowało podstawowych leków i opieki medycznej. Do tego dochodziła wyczerpująca praca i brutalność pracowników dozoru oraz wartowników. W przeciągu kilku miesięcy – obok wymienionych polskich ofiar – życie straciło też co najmniej 77 Francuzów, 47 Rosjan i ponad 50 pracowników przymusowych z niemalże całej Europy.
Na początku marca 1945 r. w obliczu zbliżającego się frontu SS zarządziło ewakuację obozu. Najpierw wysłano dwa transporty z chorymi więźniami do obozu koncentracyjnego w Neuengamme; na początku kwietnia ruszył kolejny, lecz po 200 kilometrach przemarszu okazało się, że obóz w Neuengamme również zaczęto ewakuować. Więźniów ewakuowano dalej, najpierw do podobozu w Sandbostel, potem do Stade i pieszo do rzeki Łaby, skąd statkami przewieziono ich do Flensburga i Kilonii. Następnie przeładowano ich na większe jednostki pływające i wysłano na morze, gdzie dowiedzieli się o zakończeniu wojny. 11 maja więźniowie dotarli do wybrzeża Szwecji. Podczas tzw. marszów śmierci swoje życie straciło prawdopodobnie 256 więźniów – zmarli z wycieńczenia lub zostali zamordowani przez wartowników SS, żołnierzy Wehrmachtu i cywilów podczas prób ucieczki.
Kwatery z grobami ofiar drugiej wojny światowej są ulokowane po obydwu stronach pomnika ofiar narodowego socjalizmu w Wilhelmshaven. Po prawej stronie kwatery znajduje się dobrze widoczny symboliczny kamień nagrobny z tekstem w języku polskim:
1939 Ś † P 1945
TRAGICZNIE ZMARŁYM POLAKOM w OBOZACH KNC.
- RODACY -
Poniżej nazwiska Polaków spisane z tego kamienia nagrobnego, uporządkowane alfabetycznie (zachowano oryginalną pisownię):
BIELINSKI STEFAN
CICHY HENRYK
GÓRSKI JÓZEF
CHERYNOWSKI MARIAN
LEDZIÓN WACŁAW
LIPP JAN
LENTZ LUDWIG
MESJÓSS KUCEBIUSS
WRÓBLEWSKI CZESŁAW
KÓREN JÓZEF
MISTAK STANISŁAW
UMERA STANISŁAW
CICHOCKI WACŁAW
KULIK KAZIMIERZ
POREMBA STANISŁAW
CHŁODNY JÓZEF
KOKULSKI JAN
MORAWSKI ZDZISŁAW
NIEZGODA PIOTR
Następnie dwa polsko brzmiące nazwiska z kwatery ofiar nalotów alianckich (zachowano oryginalną pisownię):
SURMA MIROSLAW * 29.12.1887 † 3.2.1944
KLIMOWSKI SIEGMUND * 22.9.1915 † 22.3.1943
