Porta Polonica

Lübeck

Pomnik na lubeckim cmentarzu
Pomnik na lubeckim cmentarzu

Oflag X C Lübeck został założony w czerwcu 1940 r. i funkcjonował do wyzwolenia przez oddziały alianckie w maju 1945 r. Od 1941 do sierpnia 1944 r. przebywali w nim – obok Francuzów, Belgów, Jugosłowian i Czechów – polscy jeńcy wojenni. Obóz był znany nie tylko z tego, że uwięziono w nim najstarszego syna Józefa Stalina, ale również przez to, że był jednym z kilku obozów karnych, w których osadzenie traktowano jako karę. Kierowany przez pruskiego pułkownika Freiherra von Wachtmeister, wyróżniał się zaostrzonym rygorem i gorszymi warunkami pobytu.

Osadzano w nim ludzi „krnąbrnych” i „nieposłusznych”, nieprzestrzegających regulaminów innych obozów, przede wszystkim jeńców, którzy przygotowywali się do ucieczek lub brali w nich udział. Pomimo wzmożonych rewizji i kontroli oraz zwiększonej liczby załogi wartowniczej w obozie działała polska organizacja konspiracyjna utrzymująca kontakt z oddziałem 1. Komendy Głównej Armii Krajowej w Warszawie. Celem organizacji było utrzymanie wysokiej postawy moralnej i patriotycznej, przygotowanie czynnej obrony w wypadku prób likwidowania polskich oficerów, szerzenie destruktywnej propagandy wśród niemieckich żołnierzy wartowniczych, organizowanie nasłuchu radiowego (polscy jeńcy posiadali dwa odbiorniki radiowe) wraz z  przekazywaniem informacji dla całego obozu i pomoc w przygotowaniu ucieczek.

Nadzieje dowództwa Wehrmachtu na zapobieganie ucieczek poprzez utworzenie obozów karnych nie zostały spełnione. Już w 1942 r. udanej ucieczki dokonał ppor. kawalerii Wacław Zdyba, który dotarł do kraju i został szefem dywersji na Górnym Śląsku. Poległ w akcji zbrojnej w 1944 r. Oflag X C był dobrze strzeżony, ale położony na gruncie, który był idealny do ucieczek podkopem. W 1943 r. zbiegło w ten sposób czterech polskich oficerów; dwóch z nich poległo później w walce – ppor. Straży Granicznej Kazimierz Witrylak, jako żołnierz Armii Krajowej w okolicach Hrubieszowa, i ppor. mar. Lucjan Masłocha, który po ucieczce do Danii włączył się do walki w szeregach duńskiego ruchu oporu i poległ wraz z żoną. Obaj zostali pochowani w kwaterze bohaterów duńskiego ruchu oporu na cmentarzu w Kopenhadze.

Po kilku udanych i nieudanych próbach ucieczki (organizowanych również przez jeńców innych narodowości) komendant obozu zaostrzył srogie regulaminy. Pomimo tego Polacy rozpoczęli następny podkop. Niedokończona praca została przekazana francuskim jeńcom w sierpniu 1944 r., gdy Polaków wywożono do innych obozów. Ostatnia grupa, zakuta w kajdany i pod wzmożonym nadzorem, została wywieziona do Oflagu VI B Dössel. Mimo szczególnej kontroli do Dössel udało się przewieźć rozebrany na części aparat radiowy.

Na liście imiennej polskich ofiar drugiej wojny światowej pochowanych na cmentarzu w Vorwerk znajduje się 12 nazwisk, przy których odnotowano stopień wojskowy lub podano informację „polski żołnierz”. Są to polscy jeńcy wojenni z Oflagu X C, zmarli w różnych okolicznościach w okresie od przybycia Polaków do obozu w 1941 r. do wyzwolenia w maju roku 1945.

Lista imienna z zachowaniem oryginalnej pisowni niemieckiej:

 

JABLONSKY KONSTANTY Major

* 1894

† 11.3.1942

 

SKACZYLA HENRYK Poln. Soldat (Polski żołnierz)

* 1900

† 4.4.1942

 

UNBEKANT Poln. Soldat (Nieznany żołnierz polski)

† 6.4.1942

 

DURAK NICOLY Poln. Soldat (Polski żołnierz)

* 1892

† 8.8.1942

 

HAUPTMANN FELIKS urodzony Poln. Soldat (Polski żołnierz)

* 1890

† 29.8.1942

 

TERASIN ZYGMUNT Oberltn. (Porucznik)

* 1894

† 14.5.1943

 

RASZTOR WALENTY Oberltn. (Porucznik)

* 1905

† 28.6.1943

 

LECZKOWSKI BRONISLAW Poln. Ltn. (Polski Podporucznik)

† 11.12.1943

 

Kolejni polscy żołnierze zmarli po zakończeniu działań wojennych:



GRYZEL Poln. Soldat (Polski żołnierz)

† 11.6.1945

 

UNBEKANT Poln. Soldat (Nieznany żołnierz polski)

† 27.7.1945

 

WISNIEWSKI JANUSZ DR. Poln. Ofiz. (dr. Polski oficer)

*1918 † 31.8.1945

 

KOLENDOWICZ JOSEF Fähnrich (Chorąży)

* 1929

† 17.9.1945

 

Na liście zmarłych i pochowanych na tym cmentarzu nie znalazło się nazwisko jeńca wojennego nr 21730/XVIII-A:

 

WITOLD BILIŃSKI rotmistrz

* 25.9.1899 Woroneż

† 7.10.1945 Lubeka, nie doczekawszy pierwszych transportów z powrotem do kraju.