Radwański, Paweł
Radwański, Paweł (Paul Radwański, Radwanski), polski prawnik, poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego w latach 1895-1898. *11.01.1854 Chełm Wielki (Groß-Chelm, obecnie Chełm Śląski), †5.08.1929 Pszczyna (Pleß). Syn handlarza bydłem Floriana Radwańskiego i jego małżonki Agaty z domu Pawiec. Mimo że był katolikiem, maturę zdał w ewangelickiej Szkole Książęcej (później Gimnazjum Królewskie) w Pszczynie. Już jako młody chłopak pozostawał pod wpływem polskiego działacza społecznego Karola Miarki (1825-1882), którego pismo „Jezus, Maria, Józef!” (1872) rozprowadzał po wsiach w okolicy Pszczyny, co zakończyło się interwencją władz pruskich wobec jego rodziny. W latach 1878-1881 odbył studia prawnicze na Uniwersytecie Wrocławskim. Egzamin asesorski złożył w Berlinie, po czym w 1887 roku osiadł jako adwokat w Pszczynie. Od 1889 roku należał do grona współzałożycieli pierwszej polskojęzycznej gazety w Raciborzu (wówczas niem. Ratibor) Nowiny Raciborskie; z jej współwydawcą, Józefem Rostkiem (1859-1929), pozostawał również później w ścisłym kontakcie. Na początku lat 90. XIX w. był członkiem Towarzystwa Polsko-Katolickiego w Opolu (Oppeln). Po śmierci Thaddäusa Conrada (1862-1895), posła do Reichstagu z ramienia Niemieckiej Partii Centrum z pszczyńsko-rybnickiego okręgu wyborczego Pszczyna-Rybnik (Wahlkreis Pleß-Rybnik), polscy działacze narodowi wybrali Radwańskiego na jego następcę; w wyborach dnia 24.10.1895 roku Paweł Radwański uzyskał mandat posła do Reichstagu z ramienia Niemieckiej Partii Centrum z pszczyńsko-rybnickiego okręgu wyborczego, zdobywając 99,21 % głosów. Podczas gdy jego wybór został przyjęty przez polską prasę jako wyraz poparcia dla polskiego Śląska, wiodący członkowie Partii Centrum, wśród nich śląski deputowany hrabia Franciczek II von Ballestrem (Franz Graf von Ballestrem, 1834-1910), grozili buntem i dymisją. Mandat posła do Reichstagu piastował do czerwca 1898 roku; należał do komisji ds. petycji oraz zabierał głos w kwestiach rolnictwa. Jako adwokat bronił polskich obywateli w postępowaniach przeciwko pruskim urzędom; między innymi w 1895 roku był obrońcą studenta i przyszłego dziennikarza Wojciecha Korfantego (także Adalbert Korfanty, 1873-1939), a rok później bronił członków polskiego Towarzystwa Śpiewaczego Lutnia. W 1898 roku wycofał się z życia publicznego, choć nadal wspierał pracę z polską młodzieżą oraz był członkiem Towarzystwa Śląskiej Pomocy Naukowej (Schlesische Wissenschaftshilfe). W czasie kampanii wyborczej 1902-1903 opowiedział się za oddzieleniem polskiego komitetu wyborczego od Niemieckiej Partii Centrum. W 1922 roku, po powstaniu niepodległego państwa polskiego, został mianowany notariuszem.
Literatura przedmiotu:
Amtliches Reichstags-Handbuch, Nachtrag für die 9. Legislaturperiode [IX kadencja, suplement], Berlin 1896, s. 22; Reichstagsprotokolle 1895-1918, tom 150, 161; Polski Słownik Biograficzny, tom 30, 1987, s. 29.
Źródła online:
Adam Galos, [w:] „Internetowy polski słownik biograficzny”, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/pawel-radwanski
Drzewo genealogiczne na portalu Sejm Wielki, http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.25216.1
Baza danych parlamentarzystów na portalu BIORAB Kaiserreich, http://zhsf.gesis.org
http://www.reichstag-abgeordnetendatenbank.de
http://www.reichstagsprotokolle.de
(dostęp do żródeł online: styczeń 2020 r.)
Axel Feuß, styczeń 2020 r.
