Kościelski, Józef Teodor Stanisław
Kościelski, Józef Teodor Stanisław (Joseph Theodor Stanislaus von Kosciol-Koscielski, Joseph von Koscielski), członek pierwszej izby pruskiego Landtagu w latach 1881-1911, poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego w latach 1884-1894. *9.11.1845 Służewo w powiecie inowrocławskim (Schloss Sluzewo, Kreis Inowrazlaw), †22.7.1911 Poznań (Posen), właściciel majątku rycerskiego, poeta, dramaturg. Syn hrabiego Augusta Kościelskiego (1818-1879). Uczęszczał do Gimnazjum św. Marii Magdaleny (Maria-Magdalena-Gymnasium) w Poznaniu; maturę zdał w Braniewie (Braunsberg). W latach 1867-1870 studiował prawo i administrację (kameralistykę) w Berlinie i Heidelbergu. W okresie studiów był prezesem Towarzystwa Naukowego Akademików Polskich (Wissenschaftliche Gesellschaft polnischer Akademiker) w Berlinie. W latach 1871-1872 odbył podróże po Francji, Środkowym Wschodzie i Afryce głównie w celu prowadzenia badań z zakresu egiptologii. Właściciel majątków w Szarleju (Scharley) i Karczynie (Karczyn) w powiecie inowrocławskim (Kreis Inowrazlaw), mieszkał w Karczynie koło Łojewa (Karczyn bei Lojewo). W 1881 roku poślubił Marię Bloch, córkę warszawskiego bankiera, przedsiębiorcy i pioniera budownictwa kolejowego - Jana Gotliba Blocha (Johann von Bloch, 1836-1902). W październiku 1884 roku, w lutym 1887 roku, w lutym 1890 roku oraz w czerwcu 1893 roku uzyskał mandat posła z okręgu wyborczego Inowrocław-Mogilno (Inowrazlaw-Mogilno) do Koła Polskiego w Reichstagu, zdobywając od 70,37 % do 77,55 % głosów. Zasiadał w licznych komisjach. Przez pewien czas przewodniczył Kołu Polskiemu w Reichstagu, reprezentując politykę złagodzenia antypolskiego kursu władz pruskich w erze kanclerza Rzeszy Lea von Capriviego przypadającej na lata 1890-1894. Wraz z częścią posłów zasiadających w Kole Polskim, głosował za zwiększeniem: budżetu floty - w roku 1891, budżetu armii - w roku 1893, a w latach 1891-1893 za przyjęciem umów handlowych, za co był krytykowany przez większość posłów polskich i w związku z czym zrzekł się mandatu dnia 9 marca 1894 roku. Jednak, występując podczas Dnia Polskiego we Lwowie (Lemberg) w roku 1894, potwierdził swe propolskie przekonania. W 1895 roku kupił majątek ziemski w Miłosławiu (Miloslaw) i odtąd poświęcał się działalności społecznej i kulturalnej. W 1899 roku założył w Poznaniu Towarzystwo Dziennikarzy i Literatów Polskich. Był także członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (Posener Gesellschaft der Freunde der Wissenschaften). Zasiadał w zarządach licznych spółek handlowych i przemysłowych, m.in. był prezesem rady nadzorczej zakładów budowy maszyn H. Cegielski-Poznań S.A. w Poznaniu. Zdjęcie: przed 1911 rokiem, domena publiczna.
Literatura podmiotu: 1. Poezje: Sonety nadgoplańskie, 1868; Poezje, 1883; Preludia zakopiańskie, 1903; Co mi Tatry dały, 1905. 2. Dramaty: Władysław Biały, książę gniewkowski, 1874; Arria, 1874; W imię krzyża, 1882; Dwie miłości, 1884; Tragedia jakich wiele, 1908; Poznańczanie we Włoszech, 1873; Prelegent, 1882; Dzienniczek Justysi, 1889.
Literatura przedmiotu:
Deutscher Parlaments-Almanach, 15. wydane, Leipzig 1884, s. 173; Amtliches Reichstags-Handbuch, 8. Legislaturperiode [VIII kadencja], Berlin 1895, s. 202; 9. Legislaturperiode [IX kadencja], Berlin 1898, s. 193; Nachtrag für die 9. Legislaturperiode [IX kadencja, suplement], Berlin 1896, s. 18; Reichstagsprotokolle 1867-1895, Register 87, 95, 103, 105, 112, 118, 125, 129, 145, 155; Reichstagsprotokolle 1895-1918, Register 161, 238; A. Kotowski, Zwischen Staatsräson und Vaterlandsliebe, Düsseldorf 2007, s. 63, 65, 68, 87, 102 i nast., 105, 107-11, 113-16, 119 i nast., 123-125, 127, 129 i nast., 133-136, 194.
Źródła online:
http://zhsf.gesis.org, Parlamentarierportal, BIORAB Kaiserreich online
http://www.reichstag-abgeordnetendatenbank.de/
http://www.reichstagsprotokolle.de
Internetowy Polski Słownik Biograficzny, dostęp na: http://www.ipsb.nina.gov.pl/.
Axel Feuß, wrzesień 2016 r.
Link do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Reichstagu: