Pokutyński, Filip
Pokutyński, Filip, (1829-1879), polski architekt, członek „szkoły monachijskiej”. W latach 1849-1851 student Berlińskiej Akademii Budownictwa (Berliner Bauakademie), a w latach 1851-1852 Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (Akademie der Bildenden Künste München).W 1856 roku przebywał ponownie w Berlinie. *19.08.1829 Warszawa, †28.10.1879 Kraków. Ojciec architekta Józefa Pokutyńskiego (1859-1929). W latach 1841-1847 kształcił się w Instytucie Technicznym w Krakowie u architekta Feliksa Radwańskiego (1789-1861), a w latach 1849-1851 roku studiował na Berlińskiej Akademii Budownictwa między innymi pod kierunkiem Wilhelma Stiera (1799-1856). Dnia 15.05.1851 roku wstąpił do Klasy Budownictwa na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium. W 1852 roku, jako aspirant Wydziału Budownictwa w krakowskim Urzędzie Miejskim, uczestniczył w odrestaurowaniu Collegium Maius, najstarszego budynku Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym 1852 roku złożył egzamin nostryfikacyjny u inżyniera Josefa Stummera (1808-1891) w Instytucie Politechnicznym (Polytechnisches Institut) w Wiedniu. W latach 1854-1855 odbył podróż do Włoch (Triest, Wenecja, Rzym). W 1856 roku przebywał w Berlinie i Paryżu. W 1856 roku został następcą Radwańskiego w Instytucie Technicznym w Krakowie, w którym był wykładowcą budownictwa do 1869 roku; jednocześnie projektował nowe obiekty, a od 1859 roku wykonywał rysunki inwentaryzacyjne obiektów zabytkowych. W latach 1869-1872 pełnił funkcję dyrektora Towarzystwa Wyrobu Cegieł Maszynowych i Przedsiębiorstwa Budowlanego w Lwowie (obecnie Lwiw). W 1872 roku odbył podróże studyjne do Wiednia, Monachium, Zurychu, Drezna i Berlina. W 1873 roku powrócił do Krakowa, gdzie projektował na zlecenie instytucji miejskich i prywatnych inwestorów. W 1875 roku był sekretarzem odbudowy krakowskich Sukiennic. – Będąc pod wpływem architektury berlińskiej okresu następującego po Karlu Friedrichu Schinklu (1781-1841), Pokutyński projektował budynki o malowniczej i zwartej bryle w stylu „renesansu hellenistycznego”. Ich cechy charakterystyczne to różnej wysokości prostopadłościenne elementy bryły, płaskie fasady bez kolumn z poziomymi podziałami, eleganckie detale oraz ornamentalna dekoracja stylizowana na antyczną i wykonana głównie z terakoty (patrz zdj. tytułowe). Kolejne jego obiekty reprezentowały styl arkadowy i były utrzymane w neogotyckiej manierze. W projektach obiektów architektury świeckiej, które tworzył od lat 70. XIX w., preferował przede wszystkim formy neorenesansowe, natomiast w budowlach sakralnych przeważały formy neoromańskie. Poza tym Pokutyński wniósł wielki wkład w inwentaryzację zabytków architektury, w ich badania i zachowanie, opowiadając się za przywróceniem im pierwotnej formy poprzez wyeliminowanie późniejszych przeróbek i warstw budowlanych. Ważniejsze budowle w Krakowie: Polska Akademia Umiejętności (1857-1866), Łazienki Miejskie i Hotel Krakowski (1858-1862, zburzony), klasztor sióstr szarytek (1859-1871) i kościół (1869-1871), kościół misjonarzy (1875-1877), hotel przy ul. Św. Gertrudy 6 (1876) oraz liczne miejskie kamienice. Ważniejsze budowle poza Krakowem: Pałac w Minodze (1859-1862, patrz zdj. tytułowe), Dwór w Biórkowie Wielkim (ok. 1860 r.), Pałac Jakubowskiego w Lulińcach (obecnie w Ukrainie; ok. 1860 r., zniszczony), Pałac w Piekarach (sprzed 1865 r.), ratusz w Stanisławowie (obecnie Iwano-Frankiwsk w Ukrainie; przebudowa w latach 1870-1872) oraz we Lwowie (obecnie Lwiw): Bank Hipoteczny (1872), Pałac Działyńskich (1873, obecnie Galeria Narodowa).
Literatura:
Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950, Tom VIII, 37. emisja, 1980, s. 163 i nast.; Polski Słownik Biograficzny, Tom XXVII, 1983, s. 250; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 6, 59; Tadeusz Stefan Jaroszewski, O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa 1981; Jacek Purchla, Jak powstał nowoczesny Kraków, Kraków 1990; Dwór polski w XIX wieku, Warszawa 1992; Wojciech Bałus i inni, Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX, Część I, Kraków 2004; Z. J. Białkiewicz, [w:] Harmonizowanie przestrzeni. Perspektywy, studia, interwencje, Poznań 2013, s. 51-75; U. Bęczkowska, M. Zgórniak, [w:] De Gruyter Allgemeines Künstlerlexikon, Tom 96, Berlin, Boston 2017, s. 226 i nast.
Źródło online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 00908 Filip von Pokutinski. Dostęp w Internecie: https://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1851/matrikel-00908 (dostęp: 23.07.2018 r.)
Axel Feuß, lipiec 2018 r.
