Pillati, Ksawery
Pillati, Ksawery, polski malarz, rysownik oraz ilustrator, członek „szkoły monachijskiej”. W latach 1868-1871 student Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (Akademie der Bildenden Künste München). *1843 Warszawa, †31.01.1902 Zakopane. Brat malarza i ilustratora Henryka Pillatiego (1832-1894; przypuszczalnie w roku 1856 studiował w Monachium u Wilhelma von Kaulbacha i Karla Theodora von Piloty’ego), ojciec malarza Gustawa Pillatiego (1874-1931; w 1908 studiował w prywatnej szkole malarstwa Simona Hollósy’ego w Monachium) oraz rzeźbiarza Stefana Pillatiego (ok. 1874-ok. 1938). Syn urzędnika państwowego Franciszka Pillatiego i jego żony Małgorzaty z domu Kozłowskiej. W latach 1857-1861 lub 1859-1864 kształcił się w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (nagrodzony w 1859 r.), w latach 1866-1868 tamże w Klasie Rysunkowej u Ksawerego Jana Kaniewskiego (1805-1867). Dnia 30.10.1868 roku wstąpił do Klasy Sztuki Antycznej na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium, gdzie studiował do 1871 roku pod kierunkiem malarza historycznego Hermanna Anschütza (1802-1880) i malarza historycznego Sandóra (Alexandra von) Wagnera (1838-1919); zdobywca brązowego medalu w 1871 roku. W latach 1870-1871 był członkiem monachijskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (Münchner Kunstverein). W 1869 roku poślubił Marię Bagniewską, z którą miał dwóch synów: Gustawa i Stefana. W 1871 roku powrócił do Warszawy, gdzie pracował jako ilustrator dla licznych czasopism (m.in. Tygodnik Ilustrowany, Biesiada Literacka, Kłosy, Wędrowiec, Opiekun Domowy i Wolne Żarty), a od 1878 roku dla nowo powstałego Tygodnika Powszechnego, pełniąc w nim później funkcję redaktora artystycznego; podobną funkcję pełnił w Biesiadzie Literackiej. – Początkowo Pillati malował sceny rodzajowe i portrety w oleju i akwareli („Portret żony artysty”, ok. 1870, olej, Muzeum Narodowe w Warszawie). Jednak, aby utrzymać rodzinę, musiał zająć się niemal wyłącznie ilustratorstwem. Wykonał kilkaset realistycznych rysunków (od szkiców po pełne detali ilustracje z dość drętwymi postaciami) reprodukowanych w formie drzeworytów w wymienionych czasopismach, szybko stając się najbardziej lubianym i znanym w Polsce ilustratorem i rysownikiem prasowym. W swoich pracach nawiązywał do aktualnych wydarzeń, w tym uroczystości świeckich i kościelnych, nieszczęśliwych wypadków i katastrof, imprez sportowych, wystaw i premier teatralnych; przedstawiał widoki Warszawy i widoki z prowincji, motywy architektoniczne (patrz zdj. tytułowe), wizerunki typów ludowych; rysował kompozycje alegoryczne, sceny humorystyczne, winiety i portrety. Stworzył 30 portretów i scen do książki „Wizerunki książąt i królów polskich” Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812-1887), Warszawa 1888 (wznowienie, Kraków 1991), oraz wizerunki na potrzeby publikacji pod tytułem „S. Orgelbranda encyklopedja powszechna”, wydawanej przez Zakłady Samuela Orgelbranda (1810-1868) Synowie w Warszawie od 1898 roku. Pod koniec życia wrócił do malowania scen rodzajowych, scen religijnych i pejzaży w oleju. Jego prace znajdują się w Muzeach Narodowych w Warszawie, Krakowie i Szczecinie oraz w Muzeum Mazowieckim w Płocku.
Wystawy zbiorowe:
Od 1862 roku Warszawa, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych / od 1869 roku Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.
Literatura:
Polski słownik biograficzny, Tom XXVI, 1981, s. 284, 287; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 9, 58; Halina Blak i inni, Malarstwo polskie XIX wieku (Nowoczesne malarstwo polskie, 1), katalog, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2001; C. Rohrschneider, [w:] De Gruyter Allgemeines Künstlerlexikon, Tom 95, Berlin, Boston 2017, s. 493 i nast., hasło: Pillati (Maler-Familie), s. 492-494.
Źródła online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 02461 Xaver Pillati. Dostęp w Internecie: https://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1868/matrikel-02461
1 praca artysty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Dostęp w Internecie: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=15933&show_nav=true
(dostęp do źródeł online: 15.07.2018 r.)
Axel Feuß, sierpień 2018 r.
