Mateusz z Krakowa (1345-1410)

Mateusz z Krakowa pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej. Był synem notariusza miejskiego. Początkowe nauki pobierał w Krakowie, zapewne w Szkole Mariackiej. Na studia uniwersyteckie udał się do Pragi i tam uzyskał stopień bakałarza artium w 1365, a magisterium 17 XI 1367, jako uczeń prof. Henryka z Oyty. M. przez wiele lat pracował na wydziale artium jako prof., a w latach 1378 i 1381 był dziekanem tegoż wydziału. Równocześnie studiował na wydziale teologicznym, lecz nie mamy informacji o przebiegu tych studiów. W 1380 miał tytuł „baccalarius formatus”, a w następnym uzyskał doktorat z teologii i objął profesurę. Lata 1380–1390 są okresem ożywionej działalności dydaktycznej, kaznodziejskiej, organizacyjno-dyplomatycznej i pisarskiej M. w Pradze. Jako prof. teologii, wykształcił w Pradze wielu wybitnych teologów, którzy stanowili kadrę profesorską na odnowionym Uniwersytecie Krakowskim. Należeli do tego grona: Jan Isner, Jan Szczekna, Mikołaj z Gorzkowa, Bartłomiej z Jasła i in. 

W latach 1381–1382 i 1385 posłował do Rzymu w sprawach Uniwersytetu Karola, gdzie przed papieżem Urbanem VI i jego dworem wygłaszał mowy. Po pierwszym powrocie z Rzymu otrzymał od abpa praskiego Jana z Jenstein godność kaznodziei synodalnego, którego obowiązkiem było głoszenie nauk teologicznych i moralnych do kleru diecezjalnego. Jego kazania synodalne (Sobrii estote, 1385; Digne ambuletis, 1386) były na wysokim poziomie. Od 1378 M. był proboszczem uniwersyteckiego Kolegium Karolińskiego i głosił kazania dla elity intelektualnej Pragi. Wygłaszał je w językach łac., niem., czeskim i pol., najczęściej w kościele Matki Boskiej na Tynie. 

W 1387 M. przebywał krótko u kolegi z czasów studiów praskich, a od 1373 bpa warmińskiego, Henryka II Soerboma, któremu dedykował dzieło filozoficzno-teologiczne Rationale operum divinorum. Pobyt M. na Warmii był zapewne związany z projektem założenia uniwersytetu w Chełmnie, którego zwolennikiem był bp Henryk, ale realizacja nie doszła do skutku. W 1391, na specjalne zaproszenie króla Władysława Jagiełły, przybył M. do rodzinnego Krakowa, uroczyście przyjmowany przez rajców. Przyjazd był związany z nadzieją na wznowienie działalności Akademii Krakowskiej i miasto zapewne chciało pozyskać jako prof. wielkiego rodaka. Do odnowienia uniwersytetu nie doszło i M. wrócił do Pragi. W marcu 1393 udał się do Rzymu. W lipcu 1394 przybył na Uniwersytet w Heidelbergu, gdzie objął katedrę teologii, a 20 XII 1396 został wybrany rektorem. Był także spowiednikiem i mężem zaufania Ruprechta II (zm. 1398), a później doradcą jego syna Ruprechta III, który 2 VIII 1400 został cesarzem rzymskim narodu niem. Przybyło M. także obowiązków polityczno-dyplomatycznych, lecz nigdy nie porzucił uniwersytetu. 

W 1397 został po raz drugi zaproszony przez Jagiełłę do Krakowa, by pomóc w organizowaniu wydziału teologii, na którego powstanie król i królowa uzyskali zgodę papieża Bonifacego IX. Przebywał w Krakowie prawie 2 lata i zapewne wykładał na Wydziale Teologicznym, który rozpoczął swoją działalność przed oficjalną inauguracją w 1400. Po powrocie do Heidelbergu, pozostał tam do śmierci. Oddziaływał jednak na Akademię Krakowską przez swoich uczniów wykształconych w Pradze, którzy byli prof. teologii w Krakowie. 

Jako doradca Ruprechta III pojechał M. w 1403 jako poseł do Rzymu, by uzyskać ze strony Stolicy Apostolskiej potwierdzenie wyboru Ruprechta na cesarza. W 1405 M. znów był posłem do Rzymu do nowo wybranego papieża Innocentego VII, w celu złożenia obediencji w imieniu cesarza i uzyskaniu dla niego potwierdzenia korony. W czerwcu 1405 M. został powołany przez Innocentego VII na bpa Wormacji i konsekrowany prawdopodobnie w Rzymie. Pozostawał nadal prof. teologii na Uniwersytecie Heidelberskim. Grzegorz XII mianował M. w 1407 legatem na Niemcy, a w 1408 ofiarował mu godność kard., której M. nie przyjął. Nie chciał się wiązać z Kurią, którą krytykował, lecz sam był wierny, podobnie jak Ruprecht, papieżowi obediencji rzymskiej. Brał w 1409 udział w soborze w Pizie, lecz zajął stanowisko negatywne wobec, jego zdaniem, nieprawnie zwołanego soboru, jako legat bronił pretensji Grzegorza do tiary papieskiej. 

Po nagłej śmierci, został pochowany w prezbiterium katedry w Wormacji. Uniwersytet Heidelberski, któremu M. za życia ofiarował swoją bibliotekę, czcił jego pamięć 19 III każdego roku jeszcze w w. XVI. 

Kazimierz Wójcik, czerwiec 2020 r.

Źródło: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Powszechna Encyklopedia Filozofii