Maszyński, Julian
Maszyński, Julian, polski malarz, rysownik i ilustrator, członek „szkoły monachijskiej”. W latach 1871-1873 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (Akademie der Bildenden Künste München), gdzie mieszkał prawdopodobnie do roku 1874. W roku 1896 spędził miesiące letnie na wyspie Norderney. *19.04.1847 Warszawa, †14.02.1901 tamże. Syn Piotra Maszyńskiego (ok. 1807-1858), urzędnika państwowego i oficera biorącego udział w powstaniu listopadowym, oraz jego żony Emmy Ewy Bielińskiej z Bielin h. Szeliga (ok. 1822-1879). W latach 1865-1869 studiował na Wydziale Matematyki i Fizyki Szkoły Głównej Warszawskiej, która istniała do 1869 roku; jednocześnie pobierał prywatne lekcje malarstwa u Wojciecha Gersona (1831-1901), który uważał go za swojego ulubionego ucznia. Dnia 31.10.1871 roku wstąpił do Klasy Malowania z Natury (Naturklasse) na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium; studiował pod kierunkiem Hermanna Anschütza (1802-1880), Karla Theodora von Piloty’ego (1826-1886), Alexandra Strähubera (1814-1882) i Sandóra (Alexandra von) Wagnera (1838-1919) do 1873 roku; w 1872 roku jego rysunki zostały nagrodzone brązowym medalem. W Monachium obracał się w środowisku polskiej kolonii malarskiej, w którym przyjaźnił się między innymi z Józefem Chełmońskim (1849-1914), Adamem Chmielowskim (1845-1916) oraz Stanisławem Witkiewiczem (1851-1915, wszyscy byli członkami „szkoły monachijskiej”). W 1874 roku wrócił do Warszawy, gdzie pozostawał w bliskim kontakcie z wymienionymi artystami. Mieli oni wspólną pracownię w „Hotelu Europejskim”, w której Maszyński też czasami pracował. W 1876 roku udał się do Paryża. Tam malował w pracowni polskiego malarza Jana Rosena (1854-1936, członek „szkoły monachijskiej”). Następnie osiadł na stałe w Warszawie, stając się jednym z najbardziej popularnych przedstawicieli tamtejszego środowiska artystycznego. Od 1881 roku był członkiem, a od 1883 roku wiceprezesem Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. W 1899 roku należał do współzałożycieli Zjednoczenia Artystów Malarzy, Rzeźbiarzy i Architektów, którego członkowie zajmowali się głównie sztuką dekoracyjną i sakralną. W swojej własnej pracowni artysta prowadził także naukę malarstwa. Jego ślub ze Stanisławą Koskowską - siostrą pianistki Ewy Koskowskiej i szwagierką Miłosza Kotarbińskiego (1854-1944), malarza, poety i kompozytora oraz bliskiego przyjaciela Maszyńskiego - sprawił, że został właścicielem majątku Mokra Wieś na północny wschód od Radzymina (obecnie Mokra Wieś, województwo mazowieckie), gdzie odtąd spędzał miesiące letnie a w 1891 roku gościł Władysława Podkowińskiego (1866-1895). Sąsiednia posiadłość wraz z barokowym pałacem w Chrzęsnem była w posiadaniu rodziny Koskowskich. W 1882 roku Maszyński przez rok przebywał w Algierze, około roku 1894 w Zakopanem; w 1895 roku i w kolejnych latach gościł kilkakrotnie u zaprzyjaźnionego księcia Witolda Światopełka-Czetwertyńskiego (1850-1909) w Daszowie (obecnie Dasziw w Ukrainie); w 1896 roku odwiedził niemiecką wyspę Norderney. – Maszyński malował sceny rodzajowe z życia mieszkańców wsi lub zwykłych ludzi w miastach, często kryjące w sobie jakiś morał („Scena rodzajowa - Przeczuwana noc”, „Gra o szatę“, oba obrazy z końca XIX w.). Od czasu pobytu w Paryżu malował także historyczne sceny rodzajowe oraz sceny z życia arystokracji i zamożnych mieszczan w strojach noszonych od XVI aż po początek XIX wieku („Palcaty”, 1882), które cieszyły się ogromną popularnością wśród publiczności. W swoim dorobku pozostawił również prace o tematyce religijnej („Przyjęcie do konwiktu”, 1879) i orientalnej oraz sceny wnętrz i obrazy przedstawiające postaci ludowe („Księżak“, ostatnie ćwierćwiecze XIX wieku; w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie), a także portrety - zwykle członków własnej rodziny i autoportrety (patrz zdjęcie tytułowe). W latach 80. XIX wieku Maszyński zaczął skupiać się na malowniczych tłach scen rodzajowych (głównie Tatr i Ukrainy), które z czasem stały się motywem jego pejzaży. Tworzył także pejzaże morskie, między innymi z wyspy Norderney, często kolorowane akwarelą. Dla wielu czasopism, w tym dla Tygodnika Ilustrowanego, wykonywał rysunki ołówkiem, kredą lub tuszem, przedstawiające portrety, typy ludowe i zabytki czy dzieła sztuki. Jego prace znajdują się w Muzeach Narodowych w Warszawie, Krakowie i Poznaniu oraz w Litewskim Muzeum Sztuki (Lietuvos dailės muziejus).
Wystawy:
Od 1871 roku udział w wielu krajowych i międzynarodowych wystawach zbiorowych.
Literatura:
Polski Słownik Biograficzny, Tom XX, 1975, s. 161; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 10, 53; Jerzy Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003; C. Rohrschneider, [w:] De Gruyter Allgemeines Künstlerlexikon, Tom LXXXVII, Berlin, Boston 2015, s. 507 i nast.; Egzotyczna Europa. Kraj urodzenia na płótnach polskich monachijczyków, katalog wystawy, Muzeum Okre̜gowe w Suwałkach, Suwałki 2015.
Źródła online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 02697 Julius Maszynski. Dostęp w Internecie: https://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1871/matrikel-02697
9 prac artysty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie na portalu Muzeum Cyfrowe. Dostęp w Internecie: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/results?q=Julian+Maszy%C5%84ski+&action=SimpleSearchAction&mdirids=1&type=-2
1 praca oraz biografia artysty na portalu Domu Aukcyjnego Agra Art, Warszawa. Dostęp w Internecie: http://www.agraart.pl/nowe/nowe/objectn.php?curr=PLN&idd=22399&aid=339
Liczne prace artysty na portalu artinfo.pl. Dostęp w Internecie: http://www.artinfo.pl/pl/katalog-aukcji/szukaj/?sparams=author_id:11612
Drzewo genealogiczne na portalu sejm-wielki.pl. Dostęp w Internecie: http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.17263.1
Informacje o rodzinach Maszyńskich i Koskowskich/Kotarbińskich na portalu Pałacu w Chrzęsnem. Dostęp w Internecie: http://www.palacwchrzesnem.pl/maszynski
(dostęp do źródeł online: 02.07.2018 r.)
Axel Feuß, sierpień 2018 r.
