Herncisz, Emanuel
Herncisz, Emanuel, polski malarz i rysownik, członek „szkoły monachijskiej“. Od 1879 roku w Bawarii. Student monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych (Akademie der Bildenden Künste München) w latach 1882-1883. *25.12.1858 Brzezinka koło Oświęcimia, †19.08.1885 Kraków. W latach 1874-1882 kształcił się w krakowskiej Szkole Rysunku i Malarstwa pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza (1828-1900), Leopolda Löfflera (1827-1898) i Jana Matejki (1838-1893). W 1879 roku uzyskał czteroletnie stypendium i udał się z nim do Bawarii. Dnia 21.10.1882 roku wstąpił do Klasy Technik Malarstwa (Technische Malklasse) na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium; przyjaźnił się z polskimi artystami mieszkającymi w Monachium, między innymi z Franciszkiem Streittem (1839-1890), który od 1871 roku wraz z Antonim Kozakiewiczem (1841-1929) prowadził tamże prywatną pracownię malarską, oraz z Sewerynem Bieszczadem (1852-1923) i Aleksandrem Mroczkowskim (1850-1927); wszyscy byli uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych oraz członkami „szkoły monachijskiej“. Herncisz, w Starej Pinakotece (Alte Pinakothek), sporządzał między innymi kopie obrazów Petera Paula Rubensa. Wiosną 1883 roku udał się w podróż do Wenecji, Werony i Mediolanu, jednak, gdy zachorował na gruźlicę, zrezygnował ze studiów we Włoszech i wrócił do Krakowa. Ostatnie miesiące życia spędził w niedostatku. – Herncisz rysował i malował sceny historyczne i rodzajowe, również pejzaże. Inspirowały go polskie zwyczaje ludowe. Uważany za ulubionego ucznia Matejki wzorował się na jego twórczości zarówno jeśli chodzi o formaty i kompozycje jego prac, jak i charakterystykę postaci. Do najbardziej znanych dzieł artysty zalicza się obrazy: „Wit Stwosz pokazujący swój ołtarz w kościele Mariackim patrycjuszom krakowskim“, 1882; „Sobótki w Galicji“, 1883; „Biczownicy w Wielki Piątek“. Herncisz kładł nacisk na nastrój i dramaturgię swoich kompozycji oraz na efektowne światłocienie. Jego prace znajdują się w krakowskim Muzeum Narodowym i w Galerii Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie.
Wystawy zbiorowe: 1880, 1881, 1883 Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie / 1881 Warszawa, Salon Ungra / 1898 Lwów: Retrospektywa / 2004 Katowice, Muzeum Śląskie: Artyści ze szkoły Jana Matejki.
Literatura: Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 14, 41; Halina Blak i inni, Malarstwo polskie XIX wieku (Nowoczesne malarstwo polskie, 1), katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2001; Katarzyna Jarmuł, Artyści ze szkoły Jana Matejki. Wystawa Jubileuszowa w 80. Rocznice̜ Pocza̜tków i w 20. Rocznice̜ Restytucji Muzeum Śląskiego w Katowicach, katalog wystawy, Muzeum Śląskie, Katowice 2004; M. Domański, [w:] De Gruyter Allgemeines Künstlerlexikon, Tom LXXII, Berlin, Boston 2012, s. 297.
Źródła online: Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 04265 Emanuel Herncisz. Dostęp w Internecie: http://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1882/matrikel-04265 (dostęp: 20.01.2018 r.)
Axel Feuß, grudzień 2018 r.
