Gierymski, Aleksander
Gierymski, Aleksander (Alexander), polski malarz, członek „szkoły monachijskiej“. W latach 1868-1872 student Akademii Sztuk Pięknych (Akademie der Bildenden Künste) w Monachium. W latach 1888-1890 oraz w roku 1895 jak i w roku 1897 kontynuował swą twórczą i artystyczną pracę ponownie w Monachium. *30.01.1850 Warszawa, † między 6. a 8.03.1901 w Rzymie. Brat malarza Maksymiliana Gierymskiego (1846-1874). W 1867 roku przez kilka miesięcy pobierał naukę rysunku w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem Rafała Hadziewicza (1803-1883). W 1868 roku podążył za bratem do Monachium. Dnia 15.11.1868 roku wstąpił do Klasy Sztuki Antycznej na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium, następnie studiował u malarzy historycznych Hermanna Anschütza (1802-1880) i Johanna Georga Hiltenspergera (1806-1890); w latach 1870-1872 kształcił się w klasie mistrzowskiej Carla von Piloty'ego (1826-1886). W roku 1871 odbył z Maksymilianem podróż do Wenecji i Werony. W 1873 roku asystował chorującemu na gruźlicę bratu w podróży do Rzymu, z kolei w 1874 roku pojechał z nim do Monachium a następnie do Bad Reichenhall, gdzie Maksymilian umiera. W latach 1874-1879 przebywał w Rzymie. W 1880 roku przeniósł się do Warszawy. W 1884 roku udał się do Wiednia, następnie na belgijskie wybrzeże w celu leczenia nerwicy. W roku 1885 odbył podróże do Padwy, Wenecji, Florencji i Rzymu, po czym w 1888 roku przybył do Monachium, gdzie pozostał do 1890 roku i dokąd wracał ponownie w roku 1895 oraz w roku 1897, by kontynuować swą twórczą pracę artystyczną. Stąd wyjeżdżał na studia plenerowe do miejscowości Schleißheim, w Alpy Bawarskie oraz do miejscowości Kufstein i Rattenberg w Tyrolu. W 1890 roku przebywał w Paryżu. Pod koniec 1893 roku wrócił do Polski i przejściowo zamieszkał w Krakowie. Po 1897 roku wiódł bardzo zmienne podróżniczo i malarsko życie, przebywając w Wenecji, Palermo, Amalfi, Rzymie, Weronie i w Paryżu. – Dla swojej pracy dyplomowej na monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych wybrał motywy zaczerpnięte z literatury („Kupiec wenecki“), którymi zajmował się jeszcze przez pewien czas. Podczas pobytu w Rzymie, w latach 1874-1879, oddał się malarstwu rodzajowemu, tworząc barwne sceny z knajpek w realistycznym stylu. Od 1882 roku w Warszawie próbował swoich sił w tworzeniu eleganckich scen zbiorowych w stylu zorientowanym na rokoko („W altanie“), zdradzając silne zainteresowanie efektami światła i malując je w impresjonistycznej manierze. Po krótkim czasie skupił się jednak na warszawskich widokach i scenach rodzajowych, sprawiających wrażenie swoistych obrazowych reportaży. W Monachium, między 1888 a 1897 rokiem, malował jeszcze bardziej eleganckie naturalistyczne sceny rodzajowe i widoki, głównie reprezentacyjnych dzielnic w pobliżu królewskiej rezydencji. Podobne obrazy Paryża wykonywał na zlecenie litewskich arystokratów. W Paryżu oddawał się studiom nad malarstwem francuskiego realizmu (Jean-François Millet), sam jednak malował sceny chłopskie inspirowane folklorem. Widoki Paryża tworzył w manierze impresjonistycznej, podobnie jak krajobrazy, sceny uliczne i rodzajowe powstałe podczas jego przejściowego pobytu w Krakowie, przechodząc niekiedy do zmiękczonej formy folkloryzmu. W późniejszym okresie powstawały widoki miast włoskich, częściowo wykonane w stylu impresjonizmu, częściowo jako wielobarwne kompozycje z wielką dbałością o detale architektoniczne. Jego dzieła znajdują się w Muzeach Narodowych w Gdańsku, Kielcach, Krakowie, Poznaniu i Warszawie oraz w muzeach w Białymstoku, Bytomiu, Łodzi, Płocku i Toruniu a także w Galerii Narodowej we Lwowie.
Wystawy indywidualne:
1895 Wiedeń, Künstlerhaus / Warszawa: 1902 Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych; 1938, 1951 Muzeum Narodowe / 1903 Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych / 1926 (razem z bratem Maksymilianem), 1971 Muzeum Sztuki w Łodzi / 1955 Wenecja, Palazzo Grassi.
Wystawy zbiorowe:
Od 1869 roku: Lwów, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych; Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych; Warszawa, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych / Monachium: od 1872 roku Kunstverein; 1897 Międzynarodowa Wystawa Sztuki / 1873 Wiedeń, Wystawa Światowa / 1875 St. Petersburg / 1876 Filadelfia / 1891 Berlin, Międzynarodowa Wystawa Sztuki / 1891-1893, 1899, 1900 Paryż / 1895 Królewiec (obecnie Kaliningrad) / 1898 Mińsk.
Literatura:
Münchner Maler im 19. Jahrhundert, Tom II, München 1982, s. 25; Agnieszka Morawińska, Polnische Malerei von der Gotik bis zur Gegenwart, Warszawa 1984 (niemieckie wydanie), s. 37 i nast.; Halina Stępień, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1855 (Studia z historii sztuki, XLIV), Wrocław, Warszawa, Kraków 1990; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 9, 38; Halina Stępień, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1856-1914 (Studia z historii sztuki, L), Warszawa 2003; H. Kubaszewska, [w:] Saur Allgemeines Künstlerlexikon, Tom LIII, München/Leipzig 2007, s. 411 i nast.; Jednodniówka – Eintagszeitung, reedycja pod red. Zbigniewa Fałtynowicza i Elizy Ptaszyńskiej, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Suwałki 2008, jednocześnie katalog wystawy „Signatur - anders geschrieben. Anwesenheit polnischer Künstler im Lichte von Archivalien“, Polnisches Kulturzentrum, München 2008; Maksymilian Gierymski. Dzieła, inspiracje, recepcja, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2014, s. 84; Zofia Jurkowlaniec i inni (red.), Aleksander Gierymski (1850-1901), katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2014.
Źródła online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 02464 Alexander Gierymski. Dostęp w Internecie: http://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1868/matrikel-02464 (dostęp: 29.12.2017 r.)
Ewa Micke-Broniarek, Aleksander Gierymski (2004), na portalu Culture.pl (po polsku i angielsku). Dostęp w Internecie: http://culture.pl/pl/tworca/aleksander-gierymski (dostęp: 29.12.2017 r.)
Ponad 60 dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie na portalu Muzeum Cyfrowe. Dostęp w Internecie: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/results?q=Aleksander+Gierymski&action=SimpleSearchAction&mdirids=1&type=-2 (dostęp: 29.12.2017 r.)
Liczne prace artysty w wirtualnej galerii „Pinakoteka Zaścianek“. Dostęp w Internecie: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Gierymski_A/Index.htm (dostęp: 29.12.2017 r.)
Liczne prace artysty na portalu artyzm.com. Dostęp w Internecie: http://artyzm.com/e_artysta.php?id=682 (dostęp: 29.12.2017 r.)
Axel Feuß, Aleksander Gierymski, na portalu Porta Polonica. Dostęp w Internecie: http://www.porta-polonica.de/de/Atlas-der-Erinnerungsorte/aleksander-gierymski (dostęp: 29.12.2017 r.)
Axel Feuß, marzec 2018 r.
