Krystyna Wituska (1920–1944)

Krystyna Wituska w 1938 r.
Krystyna Wituska w 1938 r.

19 kwietnia 1943 roku w Berlinie Charlottenburgu odbywa się rozprawa oskarżonych Polek. Wanda Kamińska otrzymuje wyrok trzech lat obozu karnego o zaostrzonym rygorze, a Maria Kacprzyk ośmiu lat obozu karnego. Krystyna Wituska jako jedyna zostaje skazana na karę śmierci za „szpiegostwo, sprzyjanie wrogowi i przygotowywanie zdrady stanu“. O najcięższym wymiarze kary zadecydowało przyznanie się Wituskiej do działalności konspiracyjnej. Jej współtowarzyszki wybrały inną strategię: przed sądem twierdziły, że były dopiero szkolone do pracy w wywiadzie, dlatego nie zdążyły pozyskać jeszcze żadnych istotnych informacji. Krystyna świadomie rezygnuje z tej linii obrony, uważając, że sąd nie uwierzy w takie zapewnienia. Zainspirowana stosunkowo łagodnym wyrokiem, jakie otrzymały Kacprzyk i Kamińska, Krystyna Wituska podejmuje jeszcze próbę zmiany swojego losu – nadaremnie. Adolf Hitler, do którego pisze z prośbą o ułaskawienie, odrzuca jej wniosek.

Po uprawomocnieniu wyroku Wituska trafia ponownie do berlińskiego więzienia w dzielnicy Moabit. W celi nr 18 oczekuje na wykonanie wyroków razem z Marią Kacprzyk i Leną Dobrzycką (Wandę Kamińską przeniesiono do innej celi). W sierpniu 1943 roku skazana trójka z celi nr 18 rozpoczyna regularną korespondencję z 16-letnią Helgą Grimpe, córką strażniczki więzienia w Moabicie, Hedwig Grimpe. Helga jest zafascynowana solidarnością osadzonych kobiet, ich pogodą ducha i pogodzeniem z losem. W swoich listach nazywa je „Kleeblatt“ – liściem koniczyny. Organizuje dla nich lekarstwa, papierosy, jabłka, które jej matka przekazuje później więźniarkom. Listy od Helgi osadzone kobiety niszczą każdorazowo w toalecie, ale 16-latka starannie przechowuje wiadomości, które dostaje od osadzonych Polek. Obok próśb o konkretne produkty pojawiają się w nich przede wszystkim słowa wdzięczności za okazaną pomoc. Pracującą w więzieniu matkę Helgi, Hedwig, dziewczyny nazywają „Sonnenschein“ – słoneczkiem. Zachowane listy posłużą 60 lat później Simone Trieder i Larsowi Skowronskiemu do napisania książki „Zelle Nr. 18 – eine Geschichte von Mut und Freundschaft“ („Cela nr 18 – historia odwagi i przyjaźni“) – odtwarzającej koleje niezwykłej przyjaźni trzech osadzonych Polek i nastoletniej córki więziennej strażniczki. Obecnie zbiór listów znajduje się w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.

Mediateka
  • Krystyna Wituska

    1938 r.
  • Stella z wizerunkiem Krystyny Wituskiej, zainaugurowana w 2014 r.

    Cmentarz Gertraudenfriedhof w Halle
  • Wizerunek Krystyny Wituskiej

    Na stelli na Gertraudenfriedhof w Halle, umieszczonej w 2014 r.