Henryk Marcin Broder: niemiecki sposób myślenia, żydowska mądrość i polskie serce

Innym atrybutem polskich emigrantów, który prawdopodobnie miał wpływ na rozwój osobisty Brodera, jest również strach przed udzieleniem odpowiedzi na pytania o pochodzenie i narodową tożsamość: w sytuacji, gdy trzeba najpierw się odnaleźć i znaleźć swoje miejsce w nowym kraju, odpowiedź na te pytania jest w zasadzie nie tylko niemożliwa, ale także dokuczliwa. W tak zwanych „społeczeństwach większościowych“ jest to często niezrozumiałe. Właśnie z takim doświadczeniem musieli zmierzyć się przede wszystkim wybitni Niemcy żydowskiego i polskiego pochodzenia, jak Marcel Reich-Ranicki, którzy konsekwentnie odmawiali odpowiedzi na tego rodzaju pytania albo, posługując się symbolicznymi konstrukcjami literackimi, odpowiadali wymijająco.

Być może to jest powodem, dlaczego Broder, podobnie jak większość migrantów, czuł się tak dobrze w Stanach Zjednoczonych, w kraju, w którym cudzoziemcy, niepodważalnie i bez zbędnych pytań, pozyskują poczucie przynależności.

W latach 70. Broder zaczął podejmować tematy związane z odradzającym się w Niemczech antysemityzmem. W tym kontekście doszło do głośnej konfrontacji Brodera ze sceną lewicową, która miała szczególnie dwie poważne konsekwencje: Broder został autorem bestsellerowych książek oraz w 1981 roku opuścił Niemcy i udał się do Izraela. Nie planując tego wcześniej, przebywał tam przez 10 lat.

Teksty z tego okresu wyraźnie wskazują na to, że Broder systematycznie rozwijał umiejętność analitycznego myślenia, wykorzystując ją potem w celu opisania złożoności, różnych tabu i napięć w stosunkach niemiecko-żydowskich, przy czym jego analizy i konkluzje wyróżniają się niezwykłą intelektualną precyzyjnością. W ten sposób jego twórczość stała się źródłem nowej formy żydowskiej mądrości, która w obliczu narastania nowego antysemityzmu na świecie dąży do zagwarantowania bezpieczeństwa Żydów i ich państwa.

Wątkiem stale przewijającym się przez twórczość Brodera jest demaskowanie politycznych kłamstw oraz walka z tym, co Jean-Paul Sartre nazwał kiedyś „mauvaise foi“[3] (zła wiara, w znaczeniu oszukiwania samego siebie). Ta właściwość psychiki, która według Sartre’a była główną, niedającą się wyprzeć cechą ludzkiej egzystencji, jest zdaniem Brodera głównym powodem nieporozumień w relacjach międzyludzkich, z którymi niejednokrotnie podejmuje walkę.