Stalag IV B Mühlberg

Pomnik na cmentarzu
Pomnik na cmentarzu

Pierwszymi internowanymi w stalagu byli polscy żołnierze z kampanii wrześniowej 1939 r. Od jesieni 1939 r. do wiosny 1945 r. na cmentarzu pogrzebano łącznie 53 Polaków, w tym 49 jeńców wojennych i 4 osoby cywilne zmarłe w pierwszych miesiącach po zakończeniu działań wojennych. W połowie października 1944 r. przybyły do stalagu dwa transporty kolejowe z 1400 rannymi i chorymi żołnierzami Armii Krajowej i personelem medycznym z warszawskich szpitali powstańczych. Ludzie ci zostali umieszczeni w 25 opróżnionych drewnianych barkach, w których założono Polski Lazaret Wojskowy Zeithain. Dzięki olbrzymiemu zaangażowaniu lekarzy i blisko 400 pielęgniarek oraz personelu pomocniczego szpital w bardzo krótkim czasie zaczął się odznaczać niespotykanym w innych tego typu placówkach obozowych wysokim poziomem higieny i opieki. Mimo tak dobrych warunków nie udało się uratować życia 39 żołnierzy Armii Krajowej, wśród których było 3 Słowaków, którzy zmarli w wyniku odniesionych ran i chorób nabytych w czasie walk. Żołnierzy grzebano w pojedynczych mogiłach na przyobozowym cmentarzu dla internowanych żołnierzy włoskich w wydzielonej kwaterze polskiej. Pogrzeby odbywały się z ceremoniałem i honorami wojskowymi i z udziałem księdza obozowego Albina Jakubczaka.

W 650 pojedynczych grobach pochowano jeńców wojennych z krajów zachodniej koalicji antyhitlerowskiej. Rosyjskie władze okupacyjne, stosując się do rozkazu Józefa Stalina nr 270 z 16 sierpnia 1941 r. uznającego żołnierzy Armii Czerwonej, którzy dostali się do niewoli, za dezerterów i zdrajców ojczyzny, ekshumowała wszystkich Rosjan. Pochowano ich ponownie na cmentarzu miejskim w Elsterwerdzie jako anonimowe ofiary niemieckiego faszyzmu. Prochy jeńców wojennych z USA, Danii, Francji, Grecji, Holandii i Wielkiej Brytanii spoczęły na wojennych cmentarzach w ich ojczystej ziemi. Władze polityczne byłej NRD upamiętniały w tym miejscu tylko rosyjskie ofiary drugiej wojny światowej. Trzy cmentarze, w tym włoski z 44 pojedynczymi grobami Polek i Polaków, znalazły się po wojnie na terenie poligonu wojskowego Armii Radzieckiej. Niedostępne dla odwiedzających, rodzin i bliskich pochowanych żołnierzy cmentarze po latach intensywnego wykorzystywania terenu do celów militarnych zostały kompletnie zdewastowane. W 1991 r. armia włoska ekshumowała 863 zmarłych i przewiozła ich prochy do ojczyzny. Polskie i serbskie groby udało się zlokalizować dopiero w maju 2004 r. 30 lipca prochy zostały przeniesione do wspólnej mogiły na cmentarzu żołnierskim w Neuburxdorfie.

Na nekropolii tej spoczywa 5 Belgów; prochy 3 osób zostały prawdopodobnie przeniesione do Belgii przez ich rodziny. Pogrzebano tam również 72 Włochów; prochy 7 Holendrów przeniesiono na jeden z holenderskich cmentarzy wojennych położonych na terenie Niemiec. Pozostało 16 grobów holenderskich Żydów, więźniów obozu koncentracyjnego Belsen-Bergen, którzy w dniu 23 kwietnia 1945 r. zostali wyzwoleni z transportu kolejowego. Zmarli z wycieńczenia i w wyniku chorób w czasie pobytu w obozie. 84 jeńców wojennych pochodziło z Jugosławii, 2 ze Słowenii, a nieznana ich liczba była obywatelami Serbii.

Poniżej została zamieszczona lista imienna żołnierzy Armii Krajowej, uczestników powstania warszawskiego, zmarłych w szpitalu Zeithain:

 

Zawisza Bronisław strz. ps. „Wiktor“

* 23.11.1925 Warszawa

† 13.10.1944

 

Wanowicz Stanisława Zofia

* 27.4.1899 Warszawa

† 13.10.1944

 

Majewski Józef st. strz.

* 28.8.1914 Żabićce pow. Łuck

† 14.10.1944

 

Deczkowski Henryk Jan pchor. ps. „Wierusz“

* 14.6.1923 Warszawa

† 14.10.1944

 

Skrzypek Stefan kpr. ps. „Pepi“

* 19.6.1925 Warszawa

† 15.10.1944

 

Kossakiewicz Roman Jerzy kpr. pchor. ps. „Kos“

* 22.2.1924 Warszawa

† 17.10.1944

 

Gos Józef strz.

* 8.1.1925 pow. Rawa

† 20.10.1944

 

Szydłowska Aniela

* 18.1.1889 Pułtusk

† 22.10.1944

 

Szczeszek Kazimierz plut. pchor. ps. „Adam“

* 20.1.1915 Warszawa

† 26.10.1944

 

Sikorski Henryk mjr. ps. „Goplański“

* 8.4.1891 Ornikowo

† 29.10.1944

 

Śladkowski / Śladowski Konrad kpr.

* 1.1.1923 Gródek pow. Sokołów Podlaski

† 2.11.1944

 

Świętoński Jan

* 3.6.1877 Siedlce

† 4.11.1944

 

Waśniewski Jerzy st. strz.

* 25.6.1920 Warszawa.

† 7.11.1944

 

Michalska Bronisława łączniczka ps. „Broszka“

* 15.7.1920 Kijów

† 13.11.1944

 

Bartnik Zofia łączniczka

* 17.05.1923 Rykały pow. Grójec.

† 16.11.1944

 

Borecki Ryszard st. strz. ps. „Sęp“

* 2.1.1927 Warszawa

† 19.11.1944

 

Ważyński Ireneusz kpr. pchor. ps. „Jeremi“

* 11.11.1921 Wilno

† 22.11.1944

 

Biernacki Jan por.

* 16.5.1886 Warszawa

† 24.11.1944

 

Hincinger-Dziubiński Jan strz.

* 7.6.1929 Równe

† 24.11.1944

 

Rzepecka Irena

* 16.10.1905 Warszawa

† 26.11.1944

 

Kozłowski Ryszard Jan plut.

* 5.1.1912 Wola Lipienicka koło Radomia

† 14.12.1944

 

Kalita Dorian strz. ps. „Dodek“

* 25.8.1925 Grodno.

† 16.12.1944

 

Pasieka Stanisław plut.

* 26.12.1922 Wola Blizocka k/Łukowa.

† 17.12.1944

 

Maciak Józef kpr.

* 4.12.1902 Peczeniżyn koło Kołomyi

† 22.12.1944

 

Frankowski Tadeusz strz.

* 5.9.1911 Pargi

† 23.12.1944

 

Kościesza Zygmunt strz.

* 11.3.1928 Warszawa/Piastów

† 26.12.1944

 

Kanenberg Witold Karol st. strz.

* 7.11.1922 Pabianice

† 1.1.1945

 

Roszewski Władysław kpr. ps. „Hindus“ „Tom“

* 27.6.1927 Warszawa

† 10.1.1945

 

Woźniak Henryk plut. ps. „Heniek“

* 28.6.1909 Warszawa

† 17.1.1945

 

Reczko Wacław plut.

* 27.9.1902 Częstocice koło Kielc

† 8.2.1945

 

Luboiński Stanisław strz.

* 2.5.1987 Warszawa

† 6.3.1945

 

Wrobel Milan Słowak, 353 Pluton „Słowaków”

† 5.3.1945

 

Nogaj Krystyna strz. łączniczka/sanitariuszka

* 12.8.1925 Poznań

† 12.3.1945

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Nazwiska polskich ofiar

  • Nazwiska polskich ofiar

  • Nazwiska polskich ofiar

  • Nazwiska polskich ofiar