Brejski, Jan
Brejski, Jan (Johannes Brejski), poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego w latach 1903-1905 oraz 1907-1912. *20.2.1863 Pączewo (Ponschau), †10.12.1934 Toruń, dziennikarz i redaktor, wydawca, właściciel drukarni książek. Syn rolnika. Po ukończeniu gimnazjum studiował historię, literaturoznawstwo i nauki państwowe w Krakowie, publikując jednocześnie na łamach gazety Głos Narodu. Następnie pracował jako dziennikarz w Krakowie. Od 1893 roku kierował redakcją gazety Wiarus Polski w Bochum, najbardziej wpływowego pisma wśród katolickiej części Polaków w Zagłębiu Ruhry oraz najważniejszego organu stowarzyszeń polsko-katolickich w tym regionie. Z czasem przekazał redakcję swojemu bratu Antoniemu. Pod kierownictwem braci Brejskich gazeta zmieniła się z pisma religijnego na polski organ narodowo-radykalny. Był inicjatorem polskich chórów, towarzystw gimnastycznych - kościelnych i Towarzystwa Sokół, a także współzałożycielem polskiej organizacji związkowej górników pod nazwą Zjednoczenie Zawodowe Polskie. Za naruszenie prawa prasowego odbył karę więzienia. W czerwcu 1903 roku uzyskał mandat posła z okręgu wyborczego Fischhausen (obecnie Primorsk, obwód kaliningradzki) do Koła Polskiego w Reichstagu, zdobywając 52,39 % głosów. Należał m.in. do komisji ds. sądów kupieckich oraz petycji. W styczniu 1907 roku uzyskał mandat posła z okręgu wyborczego Kościerzyna-Starogard Gdański-Tczew (Berent-Preußisch Stargard-Dirschau) do Koła Polskiego w Reichstagu, zdobywając 62,24 % głosów. W tym czasie zasiadał m.in. w komisjach ds. ustaw dotyczących sądów, ustaw o służbie cywilnej i służbie wojskowej, ustawy o wsparciu w zależności od miejsca zamieszkania oraz ustaw o stowarzyszeniach. Od 1905 roku pisał dla Gazety Toruńskiej i dla Przyjaciela. W roku 1907 był wydawcą trzech pism: Wiarusa Polskiego, Gazety Toruńskiej oraz Przyjaciela. W Toruniu utworzył pierwszą polską organizację zawodową dla robotników rolnych pod nazwą Polski Związek Robotników Rolnych. Od chwili odzyskania przez Polskę niepodległości - w latach 1919 do 1922 - był członkiem Sejmu, w latach 1919-1920 sekretarzem stanu w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej, w latach 1920-1924 sprawował funkcję wojewody pomorskiego. Po zamachu majowym 1926 r. wspierał działalność Józefa Piłsudskiego. Po bezskutecznym kandydowaniu na posła do Sejmu w roku 1928 wycofał się z życia politycznego. Zdjęcie: rok 1907.
Literatura przedmiotu:
Amtliches Reichstags-Handbuch, 11. Legislaturperiode [XI kadencja], Berlin 1903, s. 195; Reichstags-Handbuch, 12. Legislaturperiode [XII kadencja], Berlin 1907, s. 224, 486 (zdjęcie); Reichstagsprotokolle 1895-1918, Register 204, 238, 269; A. Kotowski, Zwischen Staatsräson und Vaterlandsliebe, Düsseldorf 2007, s. 69, 155 i nast.
Źródła online:
http://zhsf.gesis.org, Parlamentarierportal, BIORAB Kaiserreich online
http://www.reichstag-abgeordnetendatenbank.de/
http://www.reichstagsprotokolle.de
Biblioteka Sejmowa, dostęp na: http://biblioteka.sejm.gov.pl
A. Gusowski, Wiarus Polski, dostęp na: http://www.porta-polonica.de/de/node/172
Axel Feuß, wrzesień 2016 r.
Link do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Reichstagu:
