Wajda, Józef
Wajda, Józef (Josef Waida), poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego w latach 1908-1912, członek pruskiego Landtagu w latach 1922-1923. *19.3.1849 Nieboczowy koło Raciborza (Niebotschau bei Ratibor), †3.2.1923 Hajduki Wielkie (Ober-Haiduk; obecnie Chorzów Batory), duchowny. Pochodził z rodziny chłopskiej. W czasie nauki w Gimnazjum św. Marii Magdaleny (Maria-Magdalena-Gymnasium) w Poznaniu (Posen) został wcielony do armii pruskiej; służbę wojskową odbywał w czasie wojny francusko-pruskiej. W 1872 roku zdał maturę, po czym rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie we Wrocławiu (Breslau), które porzucił, by na tym samym uniwersytecie studiować teologię katolicką. Był założycielem Związku Katolickich Robotników w Kielczy nieopodal miejscowości Zawadzkie (Keltsch bei Zawadzki), wspierał polskie organizacje robotnicze i pomocowe. Po ukończeniu studiów w roku 1875 ze względu na panujący w Cesarstwie Niemieckim Kulturkampf, czyli „walkę kulturową“ pomiędzy władzami pruskimi a kościołem katolickim, nie mógł otrzymać święceń kapłańskich we Wrocławiu, dlatego przyjął je w 1876 roku w Pradze. Następnie pracował jako domowy nauczyciel rodziny hrabiów Chłapowskich w pałacu w Czerwonej Wsi koło Kościana (Rothdorf Kosten). W 1884 roku został wikarym w Wodzisławiu Śląskim (Loslau), od 1885 roku był proboszczem w Kielczy. 23 stycznia 1908 roku uzyskał mandat posła z okręgu wyborczego Pszczyna-Rybnik (Pleß-Rybnik) do Koła Polskiego w Reichstagu, w miejsce ustępującego posła Aleksandra Skowrońskiego (1863-1934), zdobywając 65,5 % głosów. Zasiadał w komisjach ds. ordynacji przemysłowej, parcelacji gruntów budowlanych, ustaw dotyczących sądów, soli potasowych, petycji, ustawy o pośrednikach podatkowych oraz ustawy o podatku od wzbogacenia. W trakcie plebiscytu na Górnym Śląsku w roku 1919 angażował się w działalność Komitetu Polskiego w Bytomiu (Beuthen). W 1922 roku został zmuszony do opuszczenia Kielczy, przeprowadził się do Hajduk Wielkich, gdzie pracował jako ksiądz. W tym samym roku uzyskał mandat posła rejencji opolskiej (Regierungsbezirk Oppeln) z listy Polsko-Katolickiej Partii Ludowej do pruskiego Landtagu; mandat sprawował aż do śmierci. Zdjęcie: rok 1907.
Literatura przedmiotu:
Reichstags-Handbuch, 12. Legislaturperiode (Nachtrag) [XII kadencja, suplement], Berlin 1907, s. 18 i nast., 31 (zdjęcie); Reichstagsprotokolle 1895-1918, Register 238, 269.
Źródła online:
http://zhsf.gesis.org, Parlamentarierportal, BIORAB Kaiserreich online
http://www.reichstag-abgeordnetendatenbank.de/
http://www.reichstagsprotokolle.de
http://jankowice.rybnik.pl/groby/wajda.html
Axel Feuß, październik 2016 r.
Link do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Reichstagu:
